Yusuf ibn Ismoil Kutubiy
Ibn al-Kabir nomi bilan mashhur Yusuf ibn Ismoil al-Kutubiy (milodiy XIII-XIV asrlar) fors olimi va tabibi edi. U Bagʻdoddagi abbosiy xalifalar saroyida tabib boʻlib xizmat qilgan. U Eronning Xoy shahrida tug‘ilgan.
U oʻzining 1311-yildan arab tilida yozilgan
“Ma la yasi’u at-tabibu jahlahu” (Tabib bilishi lozim boʻlgan narsalar) nomli keng qamrovli farmakologik asari shuhrat qozongan. Bu asar koʻpincha “Jam’ al-Bagʻdodiy” (Bagʻdodiy toʻplami) nomi bilan mashhurdir. Toʻplamda bir necha mingdorivor oʻtlar, tabiiy dorilar va retseptlar aniqlangan.
U bir necha tomchi kastorli bandaj bosh ogʻrigʻini davolash uchun yaxshi ekanligini yozgan. Qorin ogʻrigʻini davolash uchun kastor yogʻi va sirkani oʻz ichiga olgan ichimliklar ishlatishni tavsiya qilgan.
Oʻz kitobida u aromaterapiyani qoʻllashning sakkiz xil usulini tasvirlab bergan:
Kutubiyning yozishicha,barud yoki kaliy nitratni oddiy Iroq xalqi “milh al-hoit” (devor tuzi) deb atashgan. “Bu eski devorlarda oʻrmalab yuradigan tuz va ular uni yigʻib olishadi”, deb yozadi u.
U selitra haqida “ular undan koʻtariladigan va harakatlanadigan olov yoqish uchun foydalanadilar va shu bilan uning yengilligi va yonuvchanligini oshiradilar” deb qayd etgan.
Manbalar
uz.wikipedia.org