Yumin erge
Yumin (Yumon) erge (yaylovlimari. Yumin erge, togʻlimari. Yimi erge) — Mari panteonining erkak xudosi Kugu-Yumoning oʻgʻli.
Afsona
Afsonalardan birida, oliy xudo inson qanday yashashini bilish uchun oʻz oʻgʻlini yerga yuboradi. Shu paytgacha odam koʻrmagan Yumin erge pastga tushib, shudgorchini koʻradi. Uni yerda sudralib yurigan qurt deb adashib, shudgorchi va uning otini choʻntagiga solib, osmonga koʻtarilib, otasiga koʻrsatadi. Lekin Yumo oʻgʻliga shudgorchini olib kelishni aytadi, bu odam ekanligini, yer haydab, ekin ekib, non yetishtirishini tushuntiradi. K. I. Sitnikovning fikricha, Yumin ergening shudgorchi oldiga tushishi va yana dalaga qaytishi yangi xoʻjalik usuli — qishloq xoʻjaligining Xudo nomi bilan muqaddaslanishini anglatadi. Insonning „er haydab, ekin ekib, non yetishtirayotgani“ Xudoning borligini oqlash uchun yetarli sababdir. Nijniy Novgorod Mari ertagida Yumin erge oʻgʻil qiyofasiga kirib choʻpon qizning oldiga tushadi. Yumoning oʻgʻli qizni hammomda yuvinishga taklif qiladi, lekin u uni bir necha bor aldaydi. Er yuzida kim bilan yashaganini hech qachon bilmay, Yumin erge uyiga qaytadi. Qiz Yumoning oʻgʻlini sogʻinib, tugunli archadan narvon yasab, osmonga koʻtariladi. Yumin ergega turmushga chiqqan qiz biroz vaqt oʻtgach, ota-onasini koʻrishga qaror qiladi. Samoviylarning odamlar bilan nikohi haqidagi shunga oʻxshash hikoyalar Mordoviyaliklar orasida ham keng tarqalgan. Tipologik jihatdan Yumin erge obrazi Nishke oʻgʻli mordoviyalik Purgin-paz obrazi bilan, yerdagi choʻpon qiz obrazi — Mordoviya xalq balladalari qahramonlari — Litova, Vasalga obrazlari bilan bir xil.
Adabiyotlar
uz.wikipedia.org