Yodgorlik
Yodgorlik — bu biror narsaning yoki biror shaxsning xotirasini saqlaydigan inshootdir.
Yodgorliklarning butun xilma-xilligi yoki monumental sanʼat asarlari ramziy yodgorliklarga alohida eʼtibor berilib, ular yodgorlik fani tomonidan oʻrganiladi.
Yodgorliklar ob’ektiv tarixiy funktsiyani bajaradi va koʻpchilik tashviqot ob’ekti boʻlgan siyosiy yukni koʻtaradi.
Yodgorlik turlari
Tarixi
Soʻzning zamonaviy maʼnosida yodgorliklarning prototiplari qadimgi dafn majmualari edi (masalan, qadimgi Misr piramidalari , Sharqning baʼzi mamlakatlaridagi qabr toshlari), ammo bunday tuzilmalarda yodgorlik funktsiyasi haligacha kult va madaniyatdan ustun boʻlmagan.
Birinchi toʻlaqonli yodgorliklar (yaʼni, faqat yodgorlik funksiyasini bajaradigan tuzilmalar) Qadimgi Rimda paydo boʻlgan. Bularga imperatorlarning otliq haykallari, yodgorlik arklari va ustunlar kiradi.
Oʻrta asrlarda Evropada xochlar koʻpincha unutilmas joylarda oʻrnatildi (masalan, Zdudichskiy tosh xochi). Yodgorlik ibodatxonalarini qurish anʼanasi ham mavjud edi. Bunday ibodatxonalar ikkita funksiyani — yodgorlik va kultni birlashtirgan. Masalan, faqatgina Rossiyaga xos boʻlgan „qon ustida“ ibodatxonalari.
Birinchi haykal-yodgorliklar Uygʻonish davrida Yevropada paydo boʻlgan. Qadimgi Rim imperatorlari yodgorliklari bunday yodgorliklarga namuna boʻlib xizmat qilgan. XVIII-XIX asrlarda yodgorlik maqsadida yirik yodgorlik inshootlari ham qurilgan, masalan, zafar arklari (qadimgi Rim timsoli va oʻxshashida yaratilgan) keng tarqaldi.
20-asr oxiri 21-asr boshlarida kichik, „xona“ yodgorlik-haykallar keng tarqaldi. Koʻpincha ular toʻliq hajmda ishlab chiqariladi va poydevorga oʻrnatilmaydi, lekin koʻcha darajasiga xos ravishda yaratilgan.
Siyosatda
Yodgorlik. Dekommunizatsiyadan keyin Budapesht yaqinidagi Stalin haykalidan faqatgina Stalin etiklari saqlanib qolgan.Fashistlar Germaniyasida gomofobiya qurbonlari yodgorligining ochilish marosimida soʻzga chiqqan Germaniyaning Isroildagi elchisi „Yodgorliklar oʻzlarining ob’ektiv tarixiy funksiyasidan tashqari, u yoki bu siyosiy paradigmani qoʻllab-quvvatlashga xizmat qiladi“-degan fikrlarni bayon qilgan :
O‘tgan voqealarni abadiylashtirishda yodgorliklar o‘rnatish, ko‘chalarga nom berish muhim ahamiyatga ega. Lekin, birinchi navbatda, ular kelajak haqida eslatma boʻlib xizmat qiladi.
Siyosiy paradigmaning oʻzgarishi koʻpincha oldingi rejim tomonidan oʻrnatilgan yodgorliklarning buzilishiga olib keladi (Denazifikatsiya, destalinizatsiya).
Manbalar
Adabiyotlar
Havolalar
uz.wikipedia.org