Yevropa Rossiyasi
Yevropa Rossiyasi (ruscha: Европейская Россия, европейская часть России) — Rossiyaning gʻarbiy va eng koʻp aholi yashaydigan qismi. U qitʼaning butun shimoliy mintaqasini oʻz ichiga olgan holda Osiyoda joylashgan mamlakatning kam aholi yashaydigan va juda katta sharqiy qismidan farqli oʻlaroq, geografik jihatdan Yevropada joylashgan. Ural togʻlari Rossiyani ikki qismga boʻlib, Yevroosiyo superkontinentini ham ikkiga boʻladi. Yevropa Rossiyasi Sharqiy Yevropaning katta qismini qamrab oladi va Yevropaning umumiy quruqligining qariyb 40 % ini egallaydi, uning umumiy aholisining 15 % dan ortigʻi Rossiyani Yevropadagi eng yirik va eng zich mamlakatga aylanishiga sabab boʻldi.
Hudud va demografiya
Yevropa Rossiyasi Rossiya umumiy aholisining qariyb 75 % ini tashkil qiladi. U 3,995,200 kvadrat kilometrdan (1,542,600 kv. mil) ortiq maydonni egallaydi va qariyb 110 million aholiga ega — bu Rossiyani Yevropadagi eng yirik va eng zich mamlakatga aylantiradi. Yevropa Rossiyasi Rossiyaning eng zich mintaqasi boʻlib, aholi zichligi har kvadrat kilometrga 27,5 kishini tashkil qiladi (har kvadrat milga 70 kishi).
Rossiyaning barcha uchta federal shaharlari Yevropa Rossiyasida joylashgan. Bu shaharlar Moskva — mamlakat poytaxti va Yevropadagi eng gavjum va eng yirik shahar, Sankt-Peterburg — madaniy poytaxt va mamlakatdagi ikkinchi eng zich shahar va Sevastopol — Ukrainaning bir qismi sifatida xalqaro tan olingan Qrimda joylashgan shahar.
Tarixi
Yevropa Rossiyasining tarixiy aholisi slavyanlar, finlar, german, turkiy xalqlar, Shimoliy Kavkaz, Boltiqboʻyi, Xazar va Skandinaviya xalqlaridan iborat edi.
Baʼzi nazariyalarga koʻra, dastlabki Sharqiy slavyanlar hozirgi Gʻarbiy Rossiyaga (shuningdek, Ukraina va Belorussiyaga) miloddan avvalgi I ming yillikning oʻrtalarida kelgan. Vyatichlarning Sharqiy slavyan qabilasi Oka daryosi atrofidagi yerlarda tugʻilgan. Bu hududda fin-ugr, boltiq va turkiy qabilalar ham mavjud edi (garchi turkiy va fin-ugr xalqlarining katta qismi slavyanlar tomonidan oʻzlashtirilgan boʻlsa-da, bugungi kunda Yevropa Rossiyasida koʻplab qabilalar mavjud). Markaziy Rossiyaning gʻarbiy mintaqasida severiyaliklarning Sharqiy slavyan qabilasi yashagan.
Sofia First Chroniclega koʻra, birinchi rus viloyatlaridan biri 859-yilda Velikiy Novgorod boʻlgan. Miloddan avvalgi 8-asr oxiri — 9-asr boshlarida Rossiyaning hozirgi gʻarbiy qismida Rus xoqonligi tashkil topdi. Bu hudud varyaglar, sharqiy Skandinaviya sarguzasht izlovchilari, savdogarlar va qaroqchilar uchun operatsiyalar joyi boʻlgan. 9-asr oxiridan 13-asrning oʻrtalariga qadar hozirgi Yevropa Rossiyasining katta qismi Kiyev rusi tarkibiga kirgan. Rossiya xoqonligi va Kiyev rusi yerlari muhim savdo yoʻllari boʻlib, Skandinaviya, Vizantiya imperiyasi, Rus xalqi va Volga Bolgariyasini Xazariya hamda Fors bilan bogʻladi. Qadimgi Skandinaviya manbalariga koʻra, Kiyev rusi yoki Qadimgi Rusning 12 ta eng yirik shaharlari qatoriga Novgorod, Kiyev, Polotsk, Smolensk, Murom va Rostov kirgan.
Vizantiya imperiyasi bilan savdo va madaniy aloqalar tufayli Rossiyaning slavyan madaniyati asta-sekin Sharqiy pravoslav dinini qabul qildi. Koʻpgina manbalarda Ryazan, Kolomna, Moskva, Vladimir va Kiyev moʻgʻullar imperiyasi tomonidan vayron qilinganligi aytiladi. Moʻgʻullar istilosidan soʻng Moskva buyuk knyazligi paydo boʻldi, shu vaqt ichida Gʻarbiy Rossiya va Rossiyaning turli mintaqalari Vizantiya imperiyasi bilan kuchli madaniy aloqalarga ega boʻlib, slavyan madaniyati doimiy ravishda oʻsib borgan. Sharqiy slavyan butparastligi hamda nasroniylikning elementlari bir-biri bilan oʻzaro bogʻliq edi va bu Moskva buyuk knyazligiga ikki tomonlama ishonchni keltirib chiqardi.
Maʼmuriy boʻlinmalar bilan moslashish
Rossiyaning quyidagi federal okruglari Yevropa tarkibiga kiradi deb hisoblanadi:
Yana qarang
Manbalar
uz.wikipedia.org