Yer sammiti
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Atrof-muhit va rivojlanish boʻyicha konferentsiyasi (
UNCED ), shuningdek,
Rio konferensiyasi yoki
Yer sammiti (portugalcha: ECO92) 1992-yil 3-iyundan 14-iyungacha Rio-de-Janeyroda boʻlib oʻtgan Birlashgan Millatlar Tashkilotining yirik konferensiyasi hisoblanadi.
Yer sammiti aʼzo davlatlar Sovuq urushdan keyin rivojlanish masalalari boʻyicha xalqaro hamkorlikni tashkil etish maqsadida strategik yoʻllar vazifasida oʻtkazilgan. Barqarorlik bilan bogʻliq muammolar alohida aʼzo davlatlar hal qila olmaydigan darajada katta boʻlganligi sababli, Yer sammiti boshqa aʼzo davlatlar hamkorlik qilish uchun platforma sifatida oʻtkazildi. Yaratilganidan beri barqarorlik sohasidagi boshqa koʻplab tashkilotlar ushbu konferensiyalarda muhokama qilingan masalalarga, shu jumladan nodavlat notijorat tashkilotlariga (NNTlar) oʻxshash rivojlanishni koʻrsatmoqda.
Koʻrib chiqilgan masalalar
Koʻrib chiqilgan masalalarga quyidagilar kiradi:
Rivojlanish
Sammitning muhim yutugʻi iqlim oʻzgarishi boʻyicha konvensiya boʻyicha kelishuv boʻldi, bu esa oʻz navbatida Kioto protokoli va Parij kelishuviga olib keldi. Yana bir kelishuv „mahalliy xalqlar yerlarida atrof-muhitning buzilishiga olib keladigan yoki madaniy jihatdan nooʻrin boʻlgan har qanday faoliyatni amalga oshirmaslik“ muhim tashabbuslardan biri boʻldi.
Biologik xilma-xillik toʻgʻrisidagi konvensiya Yer sammitida imzolanish uchun ochildi va tabiiy ekohududlarning yoʻq qilinishini va iqtisodiy oʻsish deb ataladigan narsalarni ragʻbatlantirmaydigan chora-tadbirlarni qayta belgilashga kirishdi. Jahon okeanlar kuni dastlab ushbu konferensiyada taklif qilingan.
AQSh prezidenti Jorj HV Bush Yer sammitining iqlim boʻyicha konvensiyasini imzolagan boʻlsa-da, uning EPA maʼmuri Uilyam K. Reyli konferensiyadagi AQSh maqsadlari muzokaralar olib borish qiyin boʻlganini va agentlikning xalqaro natijalari aralashganligini, shu jumladan AQSh Biologiya boʻyicha taklif qilingan Konvensiyani imzolamaganini tan oldi.
Oʻn ikki shahar, shuningdek, innovatsion mahalliy atrof-muhit dasturlari uchun Mahalliy hukumatning faxriy mukofoti bilan taqdirlandi.
Bundan tashqari, muhim qonuniy majburiy shartnomalar (Rio konvensiyasi) imzolanish uchun ochildi:
Rioda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Choʻllanishga qarshi kurash boʻyicha konvensiyasining uchinchi konvensiyasi uchun Xalqaro muzokaralar qoʻmitasi tuzilishiga kelishib olindi. Ushbu konvensiya Riodan keyin ikki yil ichida muzokaralar olib borildi va keyin imzolash uchun ochiq boʻlib, u 50 ta ratifikatsiyani olgandan keyin 1996-yilda kuchga kirdi.
Riodagi kelishuvlarga (xususan, Atrof-muhit va rivojlanish boʻyicha Rio deklaratsiyasi va kun tartibi 21) rioya etilishini taʼminlash uchun Yer sammiti delegatlari Barqaror rivojlanish boʻyicha Komissiyani (CSD) tuzdilar. 2013-yilda CSD oʻrniga har yili EKOSOS yigʻilishlari doirasida va har toʻrtinchi yilda Bosh Assambleya yigʻilishlari doirasida boʻlib oʻtadigan Barqaror rivojlanish boʻyicha yuqori darajadagi siyosiy forum tashkil etildi.
Tanqidchilarning taʼkidlashicha, Rioda tuzilgan koʻplab kelishuvlar qashshoqlikka qarshi kurash va atrof- muhitni tozalash kabi fundamental masalalar boʻyicha amalga oshirilmagan, har bir mamlakatning nisbatan oʻzininfg foydasiga olib chiqilib imzolangan shartnomalardan biri sifatida qaralgan.
Yashil Xoch xalqaro tashkiloti sammit ishiga asoslanish uchun tashkil etilgan yirik tashkilotlardan biri hisoblangan.
JSST/Chapman & Hall tomonidan chop etilgan Suv sifatini baholashning birinchi nashri Rio Global Forumida namoyish etildi.
Yoshlar
Yoshlar alohida eʼtirof etilmagan boʻlsa-da, UNCEDda yoshlarning faol ishtiroki kuzatildi. Yoshlar Barqaror rivojlanishda bolalar va yoshlar boʻyicha 21-kun tartibining 25-bobi boʻyicha muzokaralarda ishtirok etdilar.
"Dunyoning barcha burchaklaridan kelgan yoshlar qaror qabul qilish jarayonlarining barcha tegishli darajalarida faol ishtirok etishlari zarur, chunki bu ularning bugungi hayotiga taʼsir qiladi va kelajagiga taʼsir qiladi"[10].
Ikki yil oldin UNCED yoshlar Yer sammitiga tayyorgarlik koʻrish uchun xalqaro miqyosda tashkil etilgan.
"Hozirgi yoshlarning atrof-muhit va rivojlanish boʻyicha qarorlar qabul qilishda ishtirok etishi… Kun tartibi 21ning uzoq muddatli muvaffaqiyati uchun juda muhim qadamlardan biri sanaladi" (UNCED 1992)[12].
UNCED bilan bir qatorda, yoshlar dunyoning turli burchaklaridan kelgan yoshlar ishtirokida Yoshlar 92 konferensiyasini tashkil qilishdi.
Yana qarang
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org