Vladimir Fock
Vladimir Aleksandrovich Fok (yoki
Fok ; ruscha: Влади́мир Алекса́ндрович Фок) (1898-yil 22-dekabr – 1974-yil 27-dekabr) sovet fizigi, kvant mexanikasi va kvant elektrodinamikasi sohasida faoliyat olib borgan.
Hayoti
U Rossiyaning Sankt-Peterburg shahrida tugʻilgan. 1922-yilda Petrograd universitetini tugatgan, soʻngra u yerda aspiranturani davom ettirgan. 1932-yilda u yerda professor boʻldi. 1919-1923 – 1928—1941-yillarda Vavilov nomidagi Davlat optik instituti – 1924—1936-yillarda Leningrad fizika-texnika instituti – 1934-1941 – 1944—1953-yillarda esa – Lebedev nomidagi fizika instituti bilan hamkorlik qildi.
Ilmiy faoliyati
Uning asosiy ilmiy hissasi kvant fizikasi va gravitatsiya nazariyasining rivojlanishida qaratilgan boʻlsada, u mexanika, nazariy optika, uzluksiz muhitlar fizikasi sohalariga ham katta hissa qoʻshgan. 1926-yilda u Klein-Gordon tenglamasining yaratilishida katta hissa qoʻshdi. Uning nomi bilan bogʻliq Fok fazosi, Fok tasavvuri va Fok holati kabi yirik Fizika atamalar mavjud va 1930-yil y Xartri-Fok usulini ishlab chiqdi. U hayotining qolgan qismida ham ilm-fanga koʻplab hissa qoʻshdi. Fok "Togʻ jinslarining chidamliligini karotaj usuli bilan oʻrganish nazariyasi" (1933) kitobida geofizikaviy qidiruv ishlarining elektromagnit usullarini ishlab chiqdi, zamonaviy adabiyotlarda quduqlarni kesish usullari deb ataladi.
Fok umumiy nisbiylik nazariyasiga, xususan, koʻp jism muammolariga katta hissa qoʻshdi. Fok ham Eynshteynning fizik moddadan xoli umumiy nisbiylik nazariyasi, ham gravitatsiya va tezlanishning ekvivalentligi sifatida talqin qilingan ekvivalentlik prinsipi uchun ilmiy asoslarni faqat lokal ahamiyatga ega deb tanqid qildi.
Leningradda Fok nazariy fizika boʻyicha ilmiy maktab yaratdi va kitoblari orqali SSSRda fizika taʼlimini rivojlantirdi. U kvant mexanikasi boʻyicha birinchi darslik „Kvant mexanikasi asoslari“ (1931, 1978) va "Fazo, vaqt va gravitatsiya nazariyasi" (1955) juda muhim monografiyasini yozdi.
Loren Graham kabi fan tarixchilari Fokni Sovet dunyosidagi Eynshteynning nisbiylik nazariyasining vakili va tarafdori deb tan olishgan. Aksariyat marksist faylasuflar nisbiylik nazariyasiga eʼtiroz bildirgan bir vaqtda Fok falsafiy jihatdan marksizm bilan mos keladigan nisbiylik haqidagi materialistik tushunchani taʼkidladi.
Fok SSSR Fanlar akademiyasining haqiqiy aʼzosi (akademigi) (1939) va Xalqaro kvant molekulyar fanlar akademiyasining aʼzosi edi.
Yana qarang
uz.wikipedia.org