Vikipediya va Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi
Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi Vikipediyada koʻplab tillarda keng yoritilgan. Vikipediya va boshqa Vikimedia loyihalarida mojaroning yoritilishi va koʻngilli tahrirchilar hamjamiyati bu yoritishga qanday erishganligi OAV va hukumatning katta eʼtiborini tortdi
.
Tarixi
2022-yil 1-martda, Rossiya Ukrainaga bostirib kirishidan bir hafta oʻtib, ruscha Vikipediya Rossiya hukumati mamlakatda Vikipediyaga kirishni bloklash bilan tahdid qilganini eʼlon qildi. Rossiya hukumati ruscha Vikipediyadagi bosqin haqidagi maqolada mavjud boʻlgan „noqonuniy ravishda tarqatilgan maʼlumotlar“ni bunga asos qilib keltirgan, ruscha Vikipediya 2015-yilda ham huddi shunday sabablarga koʻra bloklangan edi. Rus blokirovkasi qoʻrquvi sababli kiwixdan oflayn foydalanish uchun ruscha Vikipediyani mahalliy yuklab olishlar 4000% dan oshdi va mart oyining birinchi yarmida 105 000 dan ortiq yuklab olishlar amalga oshirildi.
Belarusiyada, ruscha Vikipediya foydalanuvchisi Mark Bernshteyn bosqin haqida tahrir qilgani va yozgani uchun ayblanib, hibsga olingan.
2022-yil 16-martda Rossiya huquqiy va sud axborot agentligi Rossiya Federatsiyasi Fuqarolik palatasining Axborot jamiyati, ommaviy axborot vositalari va ommaviy kommunikatsiyalarni rivojlantirish komissiyasi raisining oʻrinbosari Aleksandr Malkevichning intervyusini eʼlon qildi. Ushbu intervyuda Malkevich Vikipediya (ham rus, ham boshqalar) „Rossiyaga qarshi axborot urushi uchun koʻprikka“ aylanib borayotganini aytgan. Shuningdek, u Rossiya huquq-tartibot idoralari tomonidan Vikipediyadagi maqolalarni „siyosiy tahrir“ bilan shugʻullanayotgan 13 shaxs va „Rossiyaga qarshi axborot urushida qatnashgan“ 30 000 ga yaqin blogger aniqlanganini aytgan.
„Novaya gazeta“ning yozishicha, Yevgeniy Prigojinga aloqador kremlparast tuzilmalar „Rossiyaga axborot hujumi koordinatorlari“, jumladan, Vikipediya muharrirlarini dokslashda faol ishtirok etmoqda. „Novaya gazeta“ shuningdek, Rossiya Maxsus aloqa xizmati (Federal himoya xizmati boʻlimi) xodimlari Vikipediyadagi maqolalarni tahrirlash orqali Kremlparastlik tashviqotini tarqatishga urinayotgani haqida xabar beradi.
31-mart kuni Roskomnadzor Vikipediyadan ruslarga „notoʻgʻri maʼlumot beruvchi“ bosqin haqidagi har qanday maʼlumotni olib tashlashni talab qildi, aks holda u 4 million rublgacha (taxminan 49 000 yoki 47 000 dollar) jarimaga tortilishi mumkinligi haqida ogohlantirgan. 2022-yil iyun oyida Vikimedia jamgʻarmasi Rossiyadagi odamlar bosqin haqidagi ma’lumotlardan foydalanish huquqiga ega ekanligini ta’kidladi.
2022-yil aprel oyida EU vs Disinfo rossiyaparast toʻrtta dezinformatsion axborot agentligiga kamida 625 Vikipediya maqolasida havola qilinganligini aniqladi. Ushbu havolalarning aksariyati ruscha Vikipediya (136 ta maqola), arabcha Vikipediya (70), ispancha Vikipediyasi (52), portugalcha Vikipediya (45) va Vetnam Vikipediyasida (32) edi. Inglizcha Vikipediya ushbu doʻkonlarga havolalarning koʻpini olib tashladi.
Manbalar
uz.wikipedia.org