Veymar uchburchagi
"Veymar uchburchagi" — bu Fransiya, Germaniya va Polshadan iborat guruh. Guruh inqiroz zonalarida uch mamlakat oʻrtasidagi hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan. Guruh asosan ushbu uch davlat rahbarlari va tashqi ishlar vazirlarining sammit uchrashuvlari shaklida mavjud. Liderlarning soʻnggi sammiti 2022-yil 8-fevralda Berlinda boʻlib oʻtdi. Oldingi uchrashuvlar Varshava (2011), Poznan, Polsha (1998), Nansi, Fransiya (1999), Gambax, Germaniya (2001) va Fransiyaning Nansi (2005) shaharlarida boʻlib oʻtgan. Tashqi ishlar vazirlarining sammitlari muntazam bo‘lib, kamida 2016-yilgacha davom etdi.
2011-yilda Polsha Prezidenti Bronislav Komorovskiy mezbonlik qilgan va Prezident Nikolya Sarkozi (Fransiya) va kansler Angela Merkel (Germaniya) ishtirok etgan sammitda davlat rahbarlari Veymar uchburchagining muntazam uchrashuvlarini yangilash, Misrdagi vaziyat va Rossiya bilan munosabatlarni yaxshilash masalalarini muhokama qilishgan (boshqa mavzular qatorida). Germaniya ham, Fransiya ham Polshani raqobatbardoshlik uchun paktga qoʻshilishga chaqirdi.
Tarixi
Veymar uchburchagi 1991-yilda Germaniyaning Veymar shahrida tashkil etilgan boʻlib, uning maqsadi Polshaning kommunistik boshqaruvdan chiqishiga yordam berishdir. Uchrashuvda har bir davlat tashqi ishlar vazirlari: Fransiyadan Rolan Dyuma, Germaniyadan Xans-Ditrix Gensher va Polshadan Kshishtof Skubishevskiy ishtirok etdi. Nom uchun Veymarni tanladi, chunki u sobiq Sharqiy Germaniyada joylashgan edi.
1992-yilda Fransiyada boʻlib oʻtgan Veymar uchburchagi yigʻilishida Polsha Germaniya va Fransiyadan NATOning Yevropa boʻlimi boʻlgan Gʻarbiy Yevropa Ittifoqida maxsus assotsiatsiya maqomiga ega boʻlishi kerakligi toʻgʻrisida kelishuvga erishdi.
2011-yilning 5-iyulida Fransiya, Germaniya va Polsha Bryusselda 2013-yildan boshlab inqirozli hududlarga joylashtiriladigan Veymar jangovar guruhi deb nomlangan 1700 nafar askardan iborat bo‘linmani birlashtirish to‘g‘risida shartnoma imzoladilar. Polsha guruhga qoʻmondonlik qiladi, asosiy jangovar qoʻshinlar va mexanizatsiyalashgan batalonni taʼminlaydi, Germaniya moddiy-texnik yordam beradi va Fransiya tibbiy yordamga hissa qoʻshadi. Operativ qoʻmondonlik markazi Parij chekkasida joylashgan Mont-Valerien shahrida joylashgan.
2014-yil 16-martda boʻlib oʻtgan Qrimning maqomi boʻyicha referendumdan koʻp oʻtmay, „Veymar uchburchagi“ parlamentining tashqi ishlar boʻyicha qoʻmitalari raislari — fransiyalik Elizabet Gigu, germaniyalik Norbert Ryottgen va polshalik Grzegorz Sketina oʻz mamlakatlari fikrlarini ifodalash uchun Kiyevga tashrif buyurishdi. Ukrainaning hududiy yaxlitligi qoʻllab-quvvatlashdi. Bu Veymar uchburchagi parlamentariylari uchinchi davlatga birinchi marta birgalikda sayohat qilishlari edi.
2016-yil aprel oyida Polsha tashqi ishlar vaziri Vitold Vashchikovski Gazeta Wyborcza gazetasiga bergan intervyusida Veymar uchburchagi uning mamlakati uchun ahamiyatini yoʻqotganini aytdi.
2016-yil 28-avgustda uch davlat vakillari Veymar uchburchagini „jonlantirishga“ vaʼda berishdi. Germaniya tashqi ishlar vaziri Frank-Valter Shtaynmayer guruh 2016-yil oxirigacha yig‘ilishini aytdi, Fransiya tashqi ishlar vaziri Jan-Mark Eyro esa Fransiya 2016-yil noyabrida sammitga mezbonlik qilishini aytdi. Ushbu jonlanishning sabablari Buyuk Britaniyaning Yevropa Ittifoqini tark etish qarori, shuningdek, davom etayotgan Yevropa muhojirlari inqirozi edi.
2022-yil 8-fevral kuni Berlinda prezidentlar Emmanuel Makron, Anjey Duda va kansler Olaf Shols o‘rtasida davom etayotgan Rossiya-Ukraina inqirozi sharoitida xavfsizlik sohasidagi hamkorlikni muhokama qilish uchun uchrashuv bo‘lib o‘tdi. Bu uch davlat rahbarlarining ko‘p yillardagi birinchi shunday uch tomonlama uchrashuvi bo‘lib, Veymar uchburchagi formatini mustahkamlash yo‘lidagi qadam sifatida baholandi. Prezident Duda qoʻshma matbuot anjumanida Yevropa yetakchilarini birdamlikka chaqirdi va „Biz bir ovozdan o‘zimizni koʻrsatishimiz kerak“ dedi. Germaniya kansleri Ukrainaning suvereniteti va hududiy yaxlitligining har qanday buzilishi „qabul qilib bo‘lmaydigan“ ekanligini va „Rossiya uchun siyosiy, iqtisodiy va geostrategik jihatdan keng ko‘lamli oqibatlarga olib kelishini“ taʼkidladi. Prezident Makron esa Fransiyaning diplomatik saʼy-harakatlarini qo‘llash qatʼiyatini kuchaytirdi. „Ukraina atrofdagi mojaroga barham berishning yagona yoʻli“ edi.
Tashqi ishlar vazirlarining sammitlari
Davlat rahbarlarining sammitlari
2006-yil 3-iyulda Germaniyaning Veymar shahrida boʻlib oʻtgan sammit Polsha prezidenti Lex Kachinskiyning noroziligi sababli qoldirildi.
Mudofaa vazirlari sammitlari
2015-yil mart oyida Germaniya Mudofaa vaziri Ursula fon der Leyen inqiroz zonalarida uch mamlakat o‘rtasidagi hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan uchrashuv formatini jonlantirish maqsadida o‘zining hamkasblari fransiyalik Jan-Iv Le Drian va polshalik Tomaş Simonyakni qabul qildi; Bu Veymar uchburchagi mudofaa vazirlarining 2007-yildan beri birinchi uchrashuvi edi.
Yevropa ishlari boʻyicha vazirlar sammitlari
2020-yil yanvar oyida Yevropa ishlari vazirlari Parijda yana uchrashib, qonun ustuvorligi va Yevropa Ittifoqining 10 yillik byudjetini muhokama qilishdi. Shuningdek, ular Luvrdagi Polsha tarixiga oid maxsus rasmlar ko‘rgazmasiga tashrif buyurishdi.
Yevropa masalalari boʻyicha qoʻmitalarning qoʻshma yigʻilishlari
Manbalar
uz.wikipedia.org