Vey In U san dafu
Vey In U (736 - 825)ning «Chunchjoudan g‘arbga
o‘tadigan tog‘ irmog'i yonida» she’ridan parcha.
Shabnam yerga qo‘ndi, oppoq shabnam … - oyning manguligi
va oy nuri haqidagi xitoylik mashhur shoir va faylasuf Su Shining
«Qizil devor» nomli nasriy dostonidagi satr.
Qaqnuslar minorasi - bu yerda: hukmdor saroyi.
Umrboqiylik eliksiri - Xitoy mifologiyasiga ko‘ra, oyda bir
quyon yashaydi va hovonchada umrboqiylik baxsh etuvchi dori
(eliksir) tayyorlaydi.
Hamma joyda yer bor, uning ustida osmon ... - Uzoq Sharqdagi
madaniy tasavvurlarga ko‘ra osmon - faol boshlang‘ich, hukmdor;
yer - nofaol boshlang‘ich, xalq. Ikkalasi ham bir-birisiz mavjud
bo‘la olmaydi. Bu she’r hukmdor xalqsiz yashay olmasligi kabi
shoir ham yolg‘iz yashay olmasligi, buning yomon ekanligi
haqidadir. Lekin buning bir yaxshi jihati bor: hukmdorning noloyiq
amaldorlari bilan munosabatlari («Chang g'arb tomondan bu
yergacha yetib kelolmaydi»).
“U yerlarda quloqni yuvishning keragi yo‘q.” Parchada
tarkidunyo qilgan Syuy Yu haqidagi xitoy rivoyatiga ishora
qilinmoqda. Bir kuni hukmdor Yao Syuy Yuning donishmandligi
haqida eshitib, unga taxt taklif qilganida Syuy Yu buni quloqlariga
nisbatan haqorat deb bilib, o‘zi yaqinida yashagan Inchuan daryosi
suvida quloqlarini yuvadi.
Syan - Xitoyning Xuan viloyatidagi Duntin nomli katta ko‘lga
quyiluvchi daryo. Bu haqda koreys she’riyatida ko‘p kuylangan.
Rivoyatlarga ko‘ra, bu daryoda afsonaviy hukmdor Shunning
ikki xotini erlari vafot etgan joyga, janubga yo‘l olayotganlarida
uning ikki xotini shu daryoda cho‘kib o‘lganlar. Shu bois bu ko‘l
va daryo bir necha marotaba Uzoq Sharq she’riyatida tilga olingan.
Yarim tunda qayoqqadir qarg‘alar uchar? Dunyodan uyatni yuvib tashlaydi? - bu
parchada tarixiy voqeaga ishora qilinyapti. 817-yili Xitoyda qo‘zg‘olon
ko‘tariladi. Qo‘zg‘olonchilar berkingan qal’a qattiq qor yog‘gan payti ayyorlik
bilan bosib olinadi. Zukko qo‘mondon qal’a atrofidagi ko‘ldagi o‘rdak va
g‘ozlarini qo‘rqitishni buyuradi. Qushlarning shovqini qamalga olingan askarlar
uchun qo‘shinlarning harakati sifatida qabul qilingan. Qal’a taslim bo‘ladi,
isyonchilar boshlig‘i «aybini bo‘yniga oladi». Davlat ishlarida ahvol
yaxshilanadi, ya’ni «uyat yuviladi». Endilikda shoirni surgun qilib
yuborgan podshoh shoirning surgun qilinishiga sababchi bo‘lgan
noloyiq amaldorlar qurshovida qoladi. Endi hech kim xatolarni
tuzatishga harakat qilmaydi.
Veyshuy - Chjou imperatori U Van (12 -asr) davrida yashagan
donishmand Szyan Taygun baliq tutgan daryo. Shoir aytadiki, hech kim bunday
hayot tarzida yashamagan. Qadimgi donishmandlar ham xuddi shunday ish
tutganlar. Oxir-oqibatda o ‘z hukmdorlarining maslahatchisiga aylangan ikki
donishmand bekorga aytib o‘tilmagan ko‘rinadi. Shoir surgunni vaqtinchalik
quvg‘in deb biladi. vey in u
uz.wikipedia.org