Varshava shartnomasi tashkiloti
Koordinatalari: 55.7963°0′0″N 37.5354°0′0″E / 55.79630°N 37.53540°E / 55.79630; 37.53540 G O
Varshava shartnomasi tashkiloti (Do'stlik, hamkorlik va o'zaro yordam shartnomasi) (1955 yil 14-maydan 1991 yil 1-iyulgacha) — SSSRning boshchiligida Yevropa sotsialistik davlatlari bilan harbiy ittifoqini tuzishni rasmiylashtirgan hujjat — Varshava Shartnomasi Tashkiloti (VShT) va dunyoning bipolyarligini 36 yil davomida belgilab berdi. Shartnomaning tuzilishi Germaniyaning NATOga qoʻshilishiga javob boʻldi.
Shartnoma Evropada tinchlik va xavfsizlikni ta'minlash maqsadida 1955-yil 14-mayda Yevropa davlatlarining Varshava konferensiyasida Albaniya, Bolgariya, Vengriya, GDR, Polsha, Ruminiya, SSSR va Chexoslovakiya tomonidan imzolangan.
Shartnoma 1955 yil 5-iyunda kuchga kirdi. 1985 yil 26-aprelda muddat tugashi munosabati bilan u 20 yilga uzaytirildi.
1987-yil 1-iyul holatiga ko'ra Varshava Shartnomasiga a'zo mamlakatlarning Qurolli Kuchlari 6 435 900 kishini tashkil etardi.
1989—1990-yillarda Markaziy va Sharqiy Yevropa mamlakatlarida kommunistik rejimlar almashganidan soʻng Varshava Shartnomasi Tashkilotining sotsialistik mamlakatlarning harbiy-siyosiy ittifoqi sifatida mavjudligi oʻz mazmunini yoʻqotdi. 1991 yil 25-fevralda Varshava Shartnomasi Tashkilotiga a'zo davlatlar harbiy tuzilmalarini bekor qildilar va 1991 yil 1-iyulda Pragada Shartnomani to'liq bekor qilish to'g'risidagi Protokolni imzoladilar.
Tarkibi
Tashkilot sakkizta sotsialistik davlatni o'z ichiga olgan:
Shartnoma shartlari
Shartnoma muqaddima va 11 moddadan iborat edi. Uning shartlari va Birlashgan Millatlar Tashkiloti Nizomiga muvofiq, Varshava Shartnomasiga a'zo davlatlar xalqaro munosabatlarida kuch ishlatish bilan tahdid qilish yoki qo'llashdan tiyilishga va ulardan biriga qurolli hujum qilingan taqdirda, hujumga uchragan davlatlarga barcha vositalar bilan zudlik bilan yordam ko'rsatish, shu jumladan qurolli kuchlar bilan ham yordam berish koʻzda tutilgan edi.
Boshqaruv organlari
VShTning harbiy rahbarlari
Birlashgan qurolli kuchlari bosh qo'mondonlari
Birlashgan qurolli kuchlari shtab boshliqlari
Faoliyati
1968-yil avgust - Chexoslovakiyaga qo'shinlarning kirishi (Praga bahorining bostirilishi).
Deklaratsiyalar
SMQning Moskva yig'ilishida (1958) Varshava shartnomasiga a'zo davlatlar va NATOga a'zo davlatlar o'rtasida hujum qilmaslik to'g'risida shartnoma tuzishni taklif qiluvchi Deklaratsiya qabul qilindi.
SMQning Moskvadagi yig'ilishida (1960) qabul qilingan Deklaratsiyada ittifoqchi davlatlar Sovet hukumatining yadroviy sinovlardan bir tomonlama voz kechish to'g'risidagi qarorini ma'qulladilar, agar G'arb davlatlari ham yadroviy portlashlarni qayta boshlamagan bo'lsalar, ularni yadroviy quroli sinovlarini to'xtatish to'g'risidagi shartnomani ishlab chiqishni yakunlash uchun qulay sharoitlar yaratishga chaqirdilar.
SMQ Varshava yig'ilishida (1965) NATOning ko'p tomonlama yadroviy kuchlarini yaratish rejalari bilan bog'liq vaziyat muhokama qilindi va ushbu rejalar amalga oshirilgan taqdirda himoya choralari ham ko'rib chiqildi.
SMQning Budapesht majlisi (1969-yil 17-mart) – Yevropada tinchlik va xavfsizlikni mustahkamlash toʻgʻrisidagi deklaratsiya qabul qilindi. SMQning Budapesht yigʻilishi Varshava shartnomasining harbiy tashkilotini mustahkamlash va takomillashtirish masalalarini koʻrib chiqish bilan bir qatorda Yevropa xavfsizligi masalalariga katta eʻtibor qaratdi va Yevropaning harbiy guruhlarga boʻlinishini bartaraf etishga va Yevropa davlatlari va xalqlari oʻrtasida tinch hamkorlikni amalga oshirishga, kollektiv xavfsizlikning mustahkam tizimini yaratishga olib keladigan yoʻllar va vositalarni topish maqsadida. butun Yevropa davlatlariga umumevropa majlisiga tayyorgarlik koʻrish va uni oʻtkazish yuzasidan murojaatnoma qabul qildi.
Mashqlar va manevrlar
Qoʻshma qoʻmondonlik-shtab va harbiy mashgʻulotlar va manevrlar oʻtkazildi. Mashqlar VShTga kirgan barcha mamlakatlar hududida o'tkazildi. Eng yiriklari qatoriga "Kvartet" (1963), "Oktabr hujumi" (1965), " Rodoplar " (1967), " Dnepr " (1967), "Shimol" (1968), " Quroldagi birodarlik " (1980), " G'arbiy-81 " (1981), " Qalqon-82 " (1982) lar kiradi.
Razvedka xizmati
Varshava shartnomasining faoliyati davomida ishtirokchi davlatlarning razvedka idoralari o'rtasida doimiy muvofiqlashtirish mavjud edi, 1979 yildan boshlab global elektron razvedka tizimi ishlay boshladi. Bu tizim SOUD, SSSR, Bolgariya, Vengriya Polsha, Chexoslovakiya, GDR, shuningdek, Varshava shartnomasiga kirmagan Vyetnam, Mo'g'uliston va Kubaning elektron va kosmik razvedka vositalarini o'z ichiga olgan edi.
Taniqlilik belgilari Tugatilgandan keyin
Deyarli barcha Varshava shartnomasi davlatlari keyinchalik NATO va Yevropa Ittifoqiga qo'shildi:
Havolalar
Adabiyotlar
Manbalar
uz.wikipedia.org