Valter Reppe
Valter Julius Reppe (1892-yil 29-iyulda Goringen shahrida — 1969-yil 26-iyulda Geydelbergda) nemis kimyogari edi. U asetilen kimyosiga qoʻshgan hissasi bilan ajralib turadi.
Taʼlim va martaba
Valter Reppe 1911-yilda Jena tabiiy fanlar universitetida oʻqishni boshladi. Birinchi jahon urushi bilan uzilib qolgan u 1920-yilda Myunxenda doktorlik darajasini oldi.
1921-yilda Reppe BASF ning asosiy laboratoriyasida ishlagan. 1923-yildan boshlab u indigo laboratoriyasida formamidni pruss kislotasiga katalitik suvsizlantirish ustida ishladi va sanoatda foydalanish uchun ushbu protsedurani ishlab chiqarilgandi. 1924-yilda u 10-yil davomida tadqiqotni tark etdi, faqat 1934-yilda uni qayta tikladi.
Asetilen kimyosi
Reppe asetilenga qiziqishini 1928-yilda boshlagan. Asetilen koʻplab kimyoviy reaksiyalarida ishtirok eta oladigan gazdir. Biroq, u portlovchi va baxtsiz hodisalar tez-tez sodir bolib turadi. Ushbu xavf tufayli bir vaqtning oʻzida kichik miqdordagi asetilen va har doim yuqori bosimsiz ishlatilgan. Aslida, BASFda asetilenni 1,5 bardan ortiq siqish taqiqlangan.
Asetilen bilan xavfsiz ishlash uchun Reppe maxsus probirkalarni ishlab chiqdi, ular „Reppe koʻzoynaklari“ deb ataladi — zanglamaydigan poʻlatdan yasalgan sharchalar yuqori bosimli tajribalarini oʻtkazishga imkon beradi. Saʼy-harakatlar nihoyat Reppe kimyosi deb nomlanuvchi koʻplab oʻzaro bogʻliq reaksiyalar bilan yakunlandi.
= "Reppe Chemie"[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ogʻir metal atsetilidlari, ayniqsa mis asetilidi yoki metall karbonilleri tomonidan katalizlangan yuqori bosimli reaksiyalar
Reppe kimyosi deb ataladi. Reaksiyalarni toʻrtta katta sinfga boʻlish mumkin:
Ushbu oddiy sintez, akril shisha ishlab chiqarish uchun akril kislota turevlerini tayyorlash uchun ishlatiladi.
Agar trifenilfosfin kabi raqobatdosh ligand bitta koordinatsiya joyini egallash uchun etarli nisbatda mavjud boʻlsa, u holda faqat uchta atsetilen molekulasi uchun joy qoladi va ular benzolni hosil qilish uchun birlashadi.
Bu reaksiya benzolga va ayniqsa siklooktatetraenga gʻayrioddiy yoʻlni taʼminladi, uni boshqacha tayyorlash qiyin edi.
Ushbu toʻrtta reaksiya turidan mahsulotlar laklar, yopishtiruvchi moddalar, koʻpikli materiallar, toʻqimachilik tolalari va farmatsevtika sintezida koʻp qirrali oraliq mahsulotlar boʻlib chiqdi.
Urushdan keyingi
Ikkinchi jahon urushidan keyin Reppe 1949-yildan 1957-yilda nafaqaga chiqqanigacha BASF tadqiqotiga rahbarlik qiladi.1952-yildan 1966-yilgacha u kuzatuv kengashida ham oʻtiradi. Shuningdek, u 1951 va 1952-yillarda Mayns va TH Darmshtadt universitetida professor boʻlgan. Otto Bayer va Karl Zigler bilan birgalikda u 1960-yilda yangi sintetik yuqori molekulyar materiallarning texnik rivojlanishi va ilmiy bilimlarini kengaytirgani uchun Verner fon Siemens halqasini oladi.
Meros
Reppe va uning hamkasblari tomonidan ishlab chiqilgan sanoat jarayonlarining aksariyati kimyo sanoati xom ashyo sifatida koʻmirdan neftga oʻtganligi sababli almashtirildi. Termik yorilishdan olingan alkenlar osongina mavjud, ammo asetilen yoʻq.
Oʻzining zamondoshlari Otto Rolen, Karl Zigler, Xans Tropsh va Frants Fisher bilan birgalikda Reppe organik birikmalarning keng miqyosli sintezida metall katalizlangan reaksiyalarning foydaliligini namoyish etishda etakchi boʻlgan. Ushbu tadqiqot natijasida koʻrsatilgan iqtisodiy foydalar organometall kimyoning gullab-yashnashi va uning sanoat bilan chambarchas bogʻlanishiga turtki boʻlgan.
Qoʻshimcha oʻqish
Maʼlumotnomalar
uz.wikipedia.org