Valletta
Valletta (maltacha: Belt Valletta, inglizcha: Valletta, ispancha: La Valeta) — Malta davlati poytaxti, Oʻrta dengizdagi Malta orolining shimoli-sharqiy sohilidagi qoyadan iborat yarim orolda joylash-gan. Iklimi Oʻrta dengizga xos, yozi issiq va KURUK> qishi iliq va seryomgʻir (eng past temperatura 4°; eng yuqori temperatura 36°). Yiliga 500 mm yogʻin yogʻadi. Aholisi 7,9 mingdan koʻproq kishi (1990-yillar oʻrtalari). Dengiz porti. Xalqaro aeroport bor. Kemasozlik, kema verfi, ozik-ovqat. toʻqimachilik, tikuvchilik, koʻn poyabzal sanoati korxonalari mavjud. Baliqovlanadi. Universitet (1762-yildan), muzeylar, milliy kutubxona, teatr bor. 16—18-asrlarga oid meʼmoriy yodgorliklar saqlangan. Shaharga 16-asrning 60-yillarida asos solingan.
Etimologiyasi
1565-yilda Orolni turklardan himoya qilgan va shaharga asos solgan ritsar, dengiz qoʻmondoni, Ioannitlar ordeni magistri Jan Parisot de la Valletta nomi bilan atalgan. 1970-yillarning boshlariga qadar bu nom „la Valletta“ sifatida atalardi.
Fransiya bosqini va Britaniya boshqaruvi
1798-yilda fransuzlar orolga bostirib kirib, Ordenni chiqarib yuborishdi. Malta isyonidan soʻng, Fransiya qoʻshinlari Valletta va atrofidagi port maydonini ishgʻol qilishda davom etdi, ular 1800-yil sentabr oyida inglizlar tomonidan taslim qilindi. 19-asrning boshlarida Britaniya fuqarolik komissari Genri Pigot shahar istehkomlarining aksariyatini buzishga rozi boʻldi. Buzish ishlari yana 1870 va 1880-yillarda ham taklif etilgan, lekin u amalga oshirilmadi va qoʻrgʻonlar omon qoldi.
Oxir-oqibat Vallettada qurilish loyihalari Britaniya hukmronligi ostida qayta tiklandi. Ushbu loyihalarga darvozalarni kengaytirish, inshootlarni buzib qayta tiklash, yillar davomida yangi uylarni kengaytirish va fuqarolik loyihalarini oʻrnatish kiradi. Vallettani Mdina bilan bogʻlaydigan Malta temir yoʻli 1883-yilda rasman ochilgan. 1931-yilda avtobuslar mashhur transport vositasiga aylangandan keyin temir yoʻllar yopilgan.
1939-yilda Valletta Italiyaga yaqinligi tufayli Qirollik floti Oʻrta yer dengizi floti shtab-kvartirasi sifatida tark etildi va shahar keyingi ikki yil Maltani qamal qilish davomida qaynoq nuqtaga aylandi. Ikkinchi Jahon urushi davomida Germaniya va Italiya havo reydlari Valletta va portning qolgan qismida juda koʻp vayronagarchiliklarga sabab boʻldi. 19-asrda shaharning kirish qismida qurilgan Qirollik Opera teatri reydlar natijasida yoʻqolgan binolardan biri hisoblanadi.
Iqlimi
Valletta issiq-yozli Oʻrta yer dengizi iqlimi (K. K.) issiq, bir oz uzun, quruq yozli va yumshoq, nam qishli, oʻrtacha yillik harorat 19 dan yuqori boʻlganx (66. Valletta yoz oylarida yogʻingarchilik etishmasligini boshdan kechiradi va yogʻingarchilikning katta qismi qish oylarida sodir boʻladi. Qishki harorat atrofdagi dengiz tomonidan boshqariladi, natijada shahar juda yumshoq qishga ega. Maltadagi rasmiy iqlimni yozib olish stantsiyasi Luqa aeroporti, bu vallettadan bir necha mil uzoqlikda joylashgan. Oʻrtacha yuqori haroratlar oraligʻida dan atrofida 16 °C (61 °F) yanvar oyida haqida 32 °C (90 °F) avgust, esa oʻrtacha past haroratlar oraligʻida dan atrofida 10 °C (50 °F) yanvar 23 °C (73 °F) avgust.
Galereya
Havolalar
Adabiyotlar
uz.wikipedia.org