Usmonlilar sulolasi
Usmonlilar sulolasi – Kichik Osiyo, Bolqon, Sharqiy Yevropa, Yaqin Sharq, Shimoliy Afrika, qisman Kavkaz va Qrimda hukmronlik qilgan turk sultonlari sulolasi (1299—1922). Usmonli turk imperiyasi davlatini boshqargan. Sulola nomi uning asoschisi Usmon I ibn Ertoʻgʻrul nomidan olingan.
Movarounnahr va Xurosonda yashovchi oʻgʻuz turklarining qay (qayigʻ) urugʻiga mansub qavm Ertoʻgʻrul boshchiligida XIII a. 20-yillari – moʻgʻullar istilosi davrida Kichik Osiyoga borib, oʻrnashib qolishgan. Ular saljuqiylarning Koʻniya sultonligi hududida mustaqil beklik tashkil qilishgan. Ertoʻgʻrul beklik boshqaruvini 1281-yilda oʻgʻli Usmon I Gʻoziyga topshirgan. Bu beklik 1299-yilda uzini mustaqil davlat deb eʼlon qilgan. Keyinchalik bu davlat Usmonli turk sultonligi nomi bilan dunyoga tanilib, oʻrta asrlarda jahondagi eng qudratli davlatga aylangan.
Sulola vakillari oʻzlarini avval bek (bey), soʻngra sulton (Murod I dan boshlab) deb ataganlar, keyinchalik eng yuqori diniy unvon – xalifa unvonini ham oʻzlariga qoʻshib olganlar (Salim /dan boshlab). Usmonlilar sulolasi sultonlari quyidagilardan iborat:
Usmon I (1299—1324), Urxon (1324— 1359), Murod I (13591389), Boyazid I (1389—1402), Boyazid I oʻgʻillari Sulaymon Chalabey, Muso Chalabeylar, Mehmed Chalabeylarning taxt uchun kurashi (1402—13), Mexmed I (1413—21), Murod II (1421—44; 1446—51), Mehmed II Fotix (1444—46; 1451—81), Boyazid II (1481-1512), Salim I (1512—1520), Sulaymon I Qonuniy (1520—66), Salim II (1566—74), Murod III (1574-95), Mehmed III (1595— 1603), Ahmad I (1603—17), Mustafo(1617—18; 1622—23), Usmon II (1618— 22), Murod IV (1623—40), Ibrohim (164048), Mehmed IV (1648-87), Sulaymon II (1687—91), Ahmad II (1691-95), Mustafo II (1695-1703), Ahmad III (1703 – 30), Mahmud I (1730-54), Usmon III (1754-57), Mustafo III (1757—74), Abdulhamid I (1774-89), Salim III (1789-1807), Mustafo IV (1807—08), Mahmud II (1808 – 39), Abdulmajid (1839—61), Abdulaziz (1861-76), Murod V (1876), Abdulhamid II (1876-1909), Mehmed V Rashid (1909—18), Mehmed VI Vaqiduddin (1918—22), Mustafo Kamol (Otaturk) tashabbusi bilan Turkiyada sultonlik tugatilgach (1922-yil 1 noyabr), soʻnggi sulton Mehmed VI xorijga joʻnab ketishga majbur boʻlgan.
Adabiyot
uz.wikipedia.org