Ummu Kulsum bint Ali
Ummu Kulsum binti Ali (arabcha: أُمّ كُلْثُوم بِنْت عَلِيّ) Islom paygʻambari Muhammadning nabirasi va toʻrtinchi xalifa Ali va Fotima binti Muhammadning qizi edi. Katta opasi Zaynab (Zaynab al-Kubro)dan farqlash uchun unga „Kichik“ tahallusi berilgan.
Yoshlik davri va oila
U 627-yili (hijriy 6) Ali va Muhammadning qizi Fotimaning toʻrtinchi farzandi boʻlib dunyoga keldi. Uning tugʻishganlari Hasan, Husayn va Zaynab edi. Muhammad unga „Ummu Kulsum“ kunyasini berdi, chunki u qizi, Zaynabning xolasi Ummu Kulsum bint Muhammadga juda oʻxshardi.
Birinchi nikohi
Xabarlarga koʻra, Ummu Kulsum oʻn bir yoshga toʻlganida, xalifa Umar (634-644) unga turmush qurishni taklif qildi. Ali qizlarini ukasi Jaʼfarning oʻgʻillariga turmushga berishlarini xohlardi, lekin Umar: „Yer yuzida hech kim unga mendan yaxshi munosabatda boʻlmaydi“, deb vaʼda berdi.
Ali qizi hali balogʻatga yetmagani uchun eʼtiroz bildirdi Lekin Umar uni taqdim etishlarini buyurdi. Ali qiziga yoʻl-yoʻl kiyim berdi va unga buyurdi: "Buni amirul moʻmininga olib boring va unga ayting: "Otam aytdi: „Agar bu kiyim sizga yoqsa, oʻzingizda saqlang. Agar sizga yoqmasa, qaytarib bering.“Ummu Kulsum bu xabarni Umarga keltirganida, u: „U kishi kiyimini yechmadi va mendan boshqa hech narsaga qaramadi“, dedi. Ali nikohga rozi boʻldi. Umar keliniga 40 000 dirham mehr berdi va nikoh 638-yilning noyabr yoki dekabr oylarida yakunlandi. Umar nikoh toʻyini doʻstlariga eʼlon qildi, ular uni tabrikladilar. Soʻng Muhammad alayhissalomning „Qiyomat kuni mening nasabim va nasl-nasabimdan boshqa har bir nasl va nasab kesiladi“, deganlarini eshitganligini ham aytdi. Buni eshitgan Umar Muhammad nasl-nasabidan boʻlishni orzu qilardi.
Ularning Zayd va Ruqayya ismli ikki farzandi bor edi. Keyinroq Ruqayya Saʼd ibn Abu Vaqqosning oʻgʻli Ibrohimga turmushga chiqdi va undan qiz koʻrdi. Uchinchi qizi Fotima Zayd ibn al-Xattobning oʻgʻli Abdurahmonga turmushga chiqdi.
Ularning oilaviy hayotidan bir hikoyada Ummu Kulsum Gerakliyning rafiqasi (610-641) va Vizantiya imperatori Martinaga atir sovgʻasini qanday yuborganligi haqida hikoya qiladi. Imperator Ummu Kulsum uchun „ajoyib“ marjonlarni javoban yuboradi. Umar xotini davlat pochtasi hisobidan shaxsiy yozishmalarni olib bormasligi kerak, deb hisoblaydi, shuning uchun u atirning narxini qoplaydi va imperatorning marjonini davlat xazinasiga qoʻyadi. Shunga qaramay, Umar Muhammadning nabirasi boʻlgani uchun Ummu Kulsumga „oʻta hurmat va ehtirom bilan“ munosabatda boʻlgani aytilgan.
Keyingi nikohlar
644-yilda Umar vafot etgandan soʻng, Ummu Kulsum oʻzining yosh amakivachchasi Jaʼfarning oʻgʻli Avnga 4000 dirham mahr evaziga turmushga chiqadi. Uning akasi Hasanning aytishicha, u hech qachon Ummu Kulsumning Avnga boʻlgan bunday qattiq muhabbatini koʻrmagan edi. Biroq, Avn qisqa vaqtdan keyin vafot etdi.
Avn vafotidan keyin Ali Ummu Kulsumni Avnning ukasi Muhammadga turmushga berdi yana 4000 dirhamga. Ammo Muhammad ham vafot etdi.
Eri Muhammad vafot etgach, Ummu Kulsum opasi Zaynab al-Kubro vafotidan keyin Avn va Muhammadning toʻngʻich akasi Abdullohning xotinlaridan biri boʻldi. Muhammad al-Munajjidning kitobida ajralish masalasiga kelsak, Zaynab unga (Abdulloh ibn Jaʼfar) turmushga chiqayotganida vafot etgani aytiladi. Ummu Kulsum aytadi: „Men (qaynonam ) Asmo binti Umaysdan uyalmas edim. Uning ikki oʻgʻli menga turmushga chiqqanida vafot etdi, lekin uchinchisi uchun bundan qoʻrqmadim“
Ummu Kulsum oxirgi uchta nikohidan ham farzand koʻrmagan.
Karbalo jangi
Xabar qilinishicha, u Karbalo jangida boʻlgan, bu jangda hujum qilayotgan askar undan sirgʻalarini tortib olgan. Shundan soʻng Ummu Kulsum opasi Zaynab bilan birga jangda halok boʻlgan ukasi Husaynni tashlab ketgan Kufa ahlini qoralab, tasbih aytdi. Shuningdek, ular Husaynning oʻldirilishini qoralab, Umaviylar hokimiyatiga qarshi koʻplab xutbalar oʻqidilar.
Vafoti
Umaviylar xalifasi Abdulmalik ibn Marvon (685-705) Ummu Kulsum va uning oʻgʻli Zaydni zaharlaydi. Ularning dafn marosimida sakson kishi qatnashdi. Bu yerda Said ibn al-Os namoz oʻqidilar va jamoatda Abdulloh ibn Umar va Abu Hurayra bor edi. Zayd ikkinchi va toʻrtinchi xalifalardan biri, Umar va Alining avlodi boʻlgani va Abd al-Malikning xalifaligiga tahdid solishi mumkin boʻlganligi sababli Abdulmalik Zaydni zaharlagan, degan taxminlar bor.
Ummu Kulsum Suriyaning Damashq shahridagi Baab Sagʻir qabristoniga dafn etilgan. Ummu Kulsum maqbarasi Damashqdagi Arraviya qishlogʻida joylashgan.
Fotimiylar uni „Kichik Zaynab“ nomi bilan ham tanilganiga ishonishadi va Damashqdagi Sayyida Zaynab masjidida dafn etilgan deyishadi; Holbuki , Katta Zaynab umrining oxirida Qohirada yashagan va u yerda Al-Sayida Zaynab masjidida dafn etilgan.
Musulmon dunyosida tutgan oʻrni
Ummu Kulsum shia musulmonlari va sunniy musulmonlar tomonidan keng hurmatga sazovor.
Manbalar
uz.wikipedia.org