Ultimate Fighting Championship
K Fighting Championship (ruscha: Абсолютный бойцовский чемпионат — Ultimate Fighting Championship) Amerika Qoʻshma Shtatlarining Las-Vegas shahrida joylashgan aralash yakkakurashlar (shuningdek, MMA nomi bilan ham tanilgan) bilan shugʻullanuvchi sport tashkiloti (inglizcha: Mixed Martial Arts). Bu tashkilot butun dunyo boʻylab eng sara sportchilarni raqobatlashishi uchun tashkil etilgan boʻlib, „Endeavour Group Holdings“ shoʻba korxonasi „Zuffa“ kompaniyasiga tegishli hisoblanadi va ular tomonidan boshqariladi.
1993-yilda Denverda oʻtkazilgan birinchi turnirning muvaffaqiyati yangi musobaqalarni oʻtkazishga turtki boʻlgan, ammo Nevada shtatining bosimi ostida kompaniya qoidalarni sezilarli darajada oʻzgartirishga majbur boʻldi va musobaqani tomoshadan sportga aylanishiga olib keldi.
2001-yilda Station Casinos egalari Lorenzo va Frank Fertittalar tomonidan sotib olinganidan va sobiq boks promouteri Dana Uayt tashkilot prezidenti etib tayinlanganidan soʻng, KFC AQSh va boshqa mamlakatlarda agressiv kengayishini boshladi.
2007-yilda Yaponiyaning Pride Fighting Championships tashkiloti asosiy raqibi sotib olinganidan soʻng, UFC aralash yakkakurash janglarining dunyodagi eng yirik targʻibotchilaridan biriga aylangan.
2012-yil holatiga koʻra, UFC dunyoning eng yaxshi MMA jangchilariga mezbonlik qilgan. Shuningdek, janglar 130 mamlakatda 20 xil tilda translyatsiya qilib efirga uzatiladi.
Dastlabki UFC turnirlari ochiq vazn toifasida oʻtkazilgan va UFC 3 turnirida Keyt Xekni va Emmanuel Yarboro oʻrtasidagi jangda boʻlgani kabi, ikki jangchi oʻrtasidagi vazn farqi baʼzan 180 kilogrammga yetgan. Biroq, UFC janglari boʻy va vazn gʻalaba uchun hal qiluvchi omil emasligini tez-tez isbotlab turgan.
Qarama-qarshilik va islohot
UFC oʻzining yangiligi, realizmi va ommaviy axborot vositalarida keng yoritilishi tufayli deyarli darhol ommaviy mashhurlikka erishgan. Janglarning shafqatsizligi va targʻib qilish usullari, xususan, turnirlarni „qoidalarsiz janglar“ deb reklama qilish orqali tezda tanqidiy eʼtiborni tortgan. Senator Jon Makkeynga birinchi UFC tadbirining lentasi yuborilganida, Makkeyn darhol bu turnirni jirkanch deb hisoblagan. Makkeyn shaxsan UFCni taqiqlash uchun faol qarshilik olib borgan va buni „odamlarning xoʻroz urishishi“ deb atagan. Makkeyn AQShning 50 ta shtatlarining hukumatlariga turnirni taqiqlashni soʻrab xatlar yuborgan.
UFC shuningdek, boshqa shtatlarda, jumladan Ayova, Missisipi, Luiziana, Vayoming va Alabamada raqobatni davom ettirib, davlat sport qoʻmitalari bilan ishlashda davom etgan.
„Zuffa“ni sotib olish
Janglar oʻtkazish uchun ruxsat olish bilan uzoq sinovlardan soʻng, SEG bankrotlik yoqasida qolgan. 2001-yilda kompaniya sobiq boks promouteri Dana Uayt va „Station Casinos“ rahbarlari Frank va Lorenzo Fertittadan UFCni sotib olish taklifini oldi. Bir oy oʻtgach, 2001-yil yanvar oyida Fertitta UFC tomonidan maxsus yaratilgan „Zuffa“ kompaniyasi orqali 2 million dollarga sotib olindi (italyancha: zuffa — kurash).
2007-yil mart oyida UFC va yaponiyalik raqib „Pride Fighting Championships“ kelishuvni eʼlon qildi, natijada aka-uka Fertitta va UFC Pride aktivlarini 70 million dollardan kamroqqa sotib olishgan.
„Strikeforce“ sotib olinishi
2011-yil mart oyida Dana Uayt „Strikeforce“ni sotib olganini eʼlon qilgan. Uaytning fikriga koʻra, „Strikeforce“ avvalgidek ishlashda davom etadi. Biroq, u hozirda ishlamasligini maʼlum qilgan.
EBITDA (foizlar, soliqlar va amortizatsiyadan oldingi daromad) 2005 va 2006-yillar orasida ikki baravardan koʻproq oʻsdi, bu 2006-yilda daromadning 40 % dan ortigʻini tashkil etdi. „Wrestling Observer Newsletter“ sharhlovchisi Deyv Meltzerning soʻzlariga koʻra, „Zuffa“ 2006-yilda 190 million dollar ishlab, 76 million dollar foyda koʻrgan (soliqlardan oldin) .
Qoidalar
UFC uchun amaldagi qoidalar dastlab Nyu-Jersi sport boshqaruvi departamenti tomonidan oʻrnatilgan. Nyu-Jersida qabul qilingan „Aralash jang sanʼatining yagona qoidalari“ Nevada, Luiziana va Kaliforniyada ham tasdiqlangan. Ushbu qoidalar Qoʻshma Shtatlardagi boshqa promoshinlari tomonidan qoʻllanilib, ushbu shartlarni qabul qilgan shtatlar uchun majburiy boʻlib qolgan va shu bilan professional MMA sportchilari uchun „de-fakto“ standart qoidalar roʻyxati shakllantirilgan.
Raundlar
UFC musobaqasining har bir bosqichi besh daqiqa davom etadi. Chempionlik uchun o‘yinlar (chempionlik kamari uchun) yoki asosiy musobaqalar uchun jang davomiyligi besh raund, oddiy o‘yinlar uchun esa uch raund deb belgilangan. Davralar orasida bir daqiqalik tanaffus mavjud.
Ogʻirlik toifalari
2016-yil yanvar holatiga koʻra UFCda 9 ta vazn toifasi mavjud boʻlgan (nomdor boʻlmagan janglarda yarim kilogrammdan ortiq vaznga ruxsat berilgan):
Qoidabuzarliklar
Nevada shtati Atletika komissiyasi hozirda quyidagi qoidabuzarliklar roʻyxatini tuzgan:
Moliyaviy mukofotlash
Qoidaga koʻra, UFC jangchilari barqaror maosh olmaydilar va ularning daromadlari shartnoma shartlariga qarab oʻzgaradi. Taniqli boʻlmagan jangchilar 4000 dollargacha daromad olishlari mumkin. Chempionlar va mashhur jangchilar esa har bir jang uchun 1 million dollargacha daromad olishlari mumkin. Har bir jang uchun 1 million dollar olgan birinchi jangchi irlandiyalik Konor Makgregor boʻlgan. Oʻsha yillarda Konor har bir jang uchun 3 million dollar ishlab olgan birinchi jangchi boʻlgan. Jangchining oʻzi murabbiylar, menejerlar, burchaklar va boshqalar xizmatlarini toʻlash uchun javobgardir. Koʻpgina jangchilar homiylik orqali ham pul ishlashadi, bu koʻpincha asosiy toʻlovdan ancha ortadi.
Shuningdek, „Tunning ijrosi“ (2 ta mukofot) va „Tunning eng yaxshi jangi“ (ikkala ishtirokchi ham mukofotlanadi) uchun asosiy to‘lov ustiga 50 000 dollar bonus tizimi ham mavjud.
Hozirgi chempionlar
(2022-yil 23-avgust holatidagi maʼlumotlar)
Manbalar
uz.wikipedia.org