Ulex europaeus

Ulex europaeus , gorse , oddiy gorse , Britaniya orollari va Gʻarbiy Yevropadan kelib chiqqan Fabaceae oilasiga mansub gulli oʻsimlik turi.

Tavsif

Balandligi 2-3 metrga yetadigan doim yashil buta. Yosh poyalari yashil, barglari yashil tikanlarga aylangan, uzunligi 1–3 centimetr (0.39–1.18 in). Yosh koʻchatlar dastlabki bir necha oy davomida kichik sebarga bargiga oʻxshash barg hosil qiladi. Oʻsimlik gullari sariq, uzunligi 1–2 centimetr (0.39–0.79 in). Ular yil davomida, lekin asosan bahorda gullaydi. Gullardan hindiston yongʻogʻi hidiga kelib turadi. Mevasi dukkakli uzunligi 2 centimetr (0.79 in), toʻq binafsha-jigarrang, qisman gulning och jigarrang qoldiqlari bilan oʻralgan. Meva ichida 2-3 ta qora rangli, yaltiroq, qattiq urugʻlar mavjud boʻlib, ular issiq havoda poʻstlogʻi boʻlinib ochilganda tashqariga chiqadi. Urugʻlar 30 yil davomida hayotiyligini saqlab qoladi. Koʻpgina gorse turlari singari, u koʻpincha tez yonuvchan oʻsimlik boʻlib, tezda olov oladi, lekin yongʻindan keyin ildizlardan qayta oʻsadi, urugʻlari olovda ozgina kuydirilgandan keyin ham unib chiqishga moslashgan. Uning ildizidda lateral va qoʻshimcha ildizlari bor. Juda chidamli oʻsimlik, u −20 °C (−4 °F) boʻlgan haroratlarda omon qoladi. Taxminan oʻttiz yil yashashi mumkin.

Invaziv turlar

Tur Yevropaning boshqa hududlarida, shuningdek, Amerika, Yangi Zelandiya, Janubiy Afrika va Avstraliyada koʻpincha begona oʻt hisoblanadi. U Yangi Zelandiyaga Shotlandiyadan toʻsiq sifatida oʻstiriladigan tur sifatida olib kelingan, biroq dehqonlar uchun katta muammo boʻlib qoldi, chunki iqlim uning oʻsishiga mahalliy yashash joyidan koʻra koʻproq mos keldi. Oddiy gorse Shri-Lankadagi Horton Plains milliy bogʻining togʻli oʻtloqlarida invaziv tur hisoblanadi. U mahalliy, endemik turlardan ustun turadi. Bu oʻsimlikka qarshi koʻplab hududlarda biologik kurash qoʻllaniladi. Tetranychus lintearius va Exapion ulicis oʻsimlikning tarqalishini kamaytiradi.

Kultivatsiya

Bu oʻsimlik quyoshli, ochiq joylarda toʻsiqlar, chegaralarni va tuproq qoplamini hosil qilish uchun oʻstiriladi. Navlarga „Strictus“ (Irlandiya gorsesi), mitti shakli va ikki gulli, meva bermaydigan „Flore Pleno“ kiradi, ular Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga sazovor boʻlgan.

Foydalanish

Baʼzi joylarda otlar va boshqa chorva mollarini boqish uchun gorse ishlatiladi.

Ushbu turdagi urugʻlardan olingan lektin inson qizil qon hujayralarida H moddasini (hh antijeni tizimida mavjud emas) identifikatsiyalashning standart usuli hisoblanadi. Odamlarning koʻpchiligi ABO qon guruhi tizimi uchun asos boʻlgan H moddasini ifodalaydi, biroq kamdan-kam uchraydigan shaxslar („Bombay fenotipi“) buni bildirmaydi va bu shaxslarni aniqlash uchun Ulex europaeusdan ajratilgan kimyoviy moddalar ishlatiladi. Lektin inson qon tomir endotelial hujayralari uchun marker va ularni izolyatsiya qilish uchun vosita sifatida ishlatiladi. Boshqa dukkaklilar kabi tuproqdan azotni oʻzlashtiradi.

Manbalar

uz.wikipedia.org