Uch xil rangli binafsha
Uch xil rangli binafsha yoki
anyutin ko`zlari ( lotincha: Víola trícolor) — Yevropa va Osiyoning moʻtadil mintaqalarida keng tarqalgan bir yillik yoki ikki yillik (baʼzan koʻp yillik) oʻsimlik; Binafsha oilasining binafsha jinsi turi.
Nomlari
Uch xil rangli binafshaning mashhur nomi - Ivan-da Marya, ammo ba'zi boshqa avlod o'simliklari ham shunday deb ataladi, masalan, Norichnikovlar oilasiga mansub eman maryannik (Melampyrum nemorosum)ni aytish mumkin.
O'simlikning boshqa mashhur nomlari: aka-singil, kuya, dala aka-ukalari, yarim gul, bolta, uch gul.
Bog'dorchilikda ko'pincha Vittrokning gibrid binafshasi (Viola × wittrockiana Gams ex Hegi) deb ataladi: kattaroq va yorqinroq rangli gullarga ega .
Botanik tavsifi
Hayot shakli
Uch rangli binafsha - bir yillik yoki ikki yillik quruqlikdagi o'simlik (I. G. Serebryakov) bo`lib terofit yoki hemikriptofit (H. Raunkier) hisoblanadi.
Ildizi
Uch rangli binafshalar yupqa, novdasimon, biroz tarvaqaylab ketgan, deyarli vertikal ravishda yerga kiruvchi jigarrang ildizga ega.
Poyasi
Poyasi odatda shoxlangan, uchburchak shaklda, tuksiz yoki egilgan tukli, ichi bo'sh, balandligi 10-30 (45) sm ga yetadi; ko'pincha bir nechta tik yoki yoyilgan poyalar ildizdan chiqadi.
Barglar
Barglari navbatma-navbat joylashgan bo`lib petiolatsimon, tomirlar boʻylab tuksiz yoki siyrak tukli, yirik shaklli. Pastki barglari keng tuxumsimon, bargi ancha uzun, ustki barglari cho‘zinchoq lansolsimon, kalta barg barglari o‘simtasimon; stipuleslar har bir bargda ikkitadan, pinnatiform, barg barglaridan uzunroq bo`ladi.
Gullari
Uch rangli binafsha gul turi - frondozniy oddiy to`pgul. Gullari zigomorf, uzun, uch yoki to'rt qirrali, tuksiz yoki biroz tukli, tepasida egilgan pedunkullarda, barg qo'ltig'idan birma-bir chiqadi; Har bir o`simlik o'zining yuqori qismida, gulning yonrog`ida, 2 ta kichik novdalarga ega bo`ladi.
Mevalari va urug'lari
Mevasi senokarpniy - dumaloq uch tomonlama, cho'zinchoq tuxumsimon, tuksiz, uzunligi 10 mm gacha bo'lgan bir hujayrali yashil rangdagi kapsula bo'lib, kosa bilan o`ralgan karpellarning birlashishi joyi uchta klapinli teshik, kamarlar qayiqlar shaklida.
Urug‘i mayda, uzunligi 1,25-1,75, eni 0,75-1 mm va qalin, o‘simtasimon, mayda qo‘shimchasi bor. Urug'ning rangi och jigarrang yoki och sariq. Sirti yorqin va silliqdir. Embrion tekis. Urug'lar iyun oyidan boshlab pishadi. Bitta asos (yoki "korobka" 3000 tagacha urug‘ yetishtirish mumkin. 1000 ta urug'ning vazni 0,4-0,5 g. Nihol ikki yilgacha saqlanadi.
Adabiyotlar
Manbalar
uz.wikipedia.org