Turkiyaning Afg'onistondagi harbiy kontingenti
Turkiyaning Afgʻonistondagi harbiy kontingenti turk qurolli kuchlarining 2001-yilda tuzilgan boʻlinmasi hisoblanadi. 2001-2014-yillarda ISAF kuchlari tarkibida harakat qilgan.
2001-yilda Afgʻonistonga 90 kishilik maxsus kuchlar jangchilari, keyin esa boshqa boʻlinmalar yuborildi. Turk qoʻshinlarining asosiy qismi ISAF „Sharq“ mintaqaviy qoʻmondonligiga topshirildi, biroq bir nechta boʻlinmalar Kobulda edi (turk qoʻmondonligi ostida Afgʻonistonga Albaniya qurolli kuchlari birligi va Makedoniya qurolli kuchlarining bir qismi ham yuborilgan).
2010-yil 23-mart kuni turk armiyasining S-70A-28 vertolyoti Vardak viloyatining Maydan Sharidagi turk kontingenti bazasiga qo‘nayotganda pervanel bilan tog‘ yonbag‘iriga tegib, pastga qulagan. Hodisa natijasida ikki turk askari yaralangan, vertolyot ham vayron boʻldi.
2012-yil mart oyida turk kontingentining umumiy soni 1800 ga yaqin askarni tashkil etgan.
2013-yil 1-avgust holatiga koʻra kontingentlar soni 1036 nafar harbiy xizmatchilardan iborat boʻlgan.
2014-yil 28-dekabrda NATO qo‘mondonligi Afg‘onistonda „Bardoshli erkinlik“ operatsiyasi yakunlanganini eʼlon qildi. Biroq, mamlakatda jangovar harakatlar davom etdi va xorijiy qoʻshinlar mamlakatda qoldi — 2015-yil 1-yanvarda boshlangan "Qatʼiy qoʻllab-quvvatlash" operatsiyasiga muvofiq, garchi qoʻshinlarning umumiy soni (shu jumladan Turkiya ham) qisqartirildi.
2018-yilda Turkiya harbiy kontingenti soni 506 nafar harbiy xizmatchi, 2020-yilda 600 nafar harbiy xizmatchidan iborat edi.
2021-yil fevral oyidaham turk harbiy kontingenti soni 600 nafarni tashkil etdi.
2021-yil 14-aprelda AQSh prezidenti Jo Bayden 2021-yilning 11-sentabriga qadar bu jarayonni yakunlash bilan 2021-yil may oyida AQSh qo‘shinlarini Afg‘onistondan olib chiqishni boshlash rejasini eʼlon qildi. Keyinchalik mamlakatdagi vaziyat yanada murakkablashdi, yangi hududlar Tolibon nazoratiga oʻtdi. 2021-yil may oyida AQSh Qurolli kuchlari shtab boshliqlari birlashgan qo‘mitasi raisi general Mark Millli AQSh qo‘shinlari mamlakatdan olib chiqib ketilganidan keyingi davrda Kobuldagi xalqaro aeroportni qo‘riqlash uchun turk qo‘shinlaridan foydalanish taklifini eʼlon qildi. Shundan so‘ng, 2021-yil 11-iyun kuni Tolibon matbuot kotibi Suhayl Shahin Turkiyadan NATOga aʼzo boshqa davlatlar qo‘shinlari bilan birga Afg‘onistondan o‘z qo‘shinlarini olib chiqib ketishni talab qildi.
2021-yil 25-avgustda turk qoʻshinlarini Afgʻonistondan evakuatsiya qilish boshlangani eʼlon qilindi. 2021-yil 27-avgustda qo‘shinlarni evakuatsiya qilish yakunlandi, Turkiyaning Kobuldagi elchixonasi yopildi. Turk harbiylari va diplomatlaridan iborat bir guruh „mamlakatdan turk fuqarolarini evakuatsiya qilish tugaguniga qadar“ Kobul xalqaro aeroportida qolishdi.
Natijalar
Urush boshidan 2014-yil oxirigacha turk kontingentining yoʻqotishlari:
14 nafar harbiy xizmatchi halok boʻldi va kamida 7 kishi yaralandi. Yoʻqotishlar 2015-yil 1-yanvardan keyingi davrda ham davom etgan.
Yuqorida sanab oʻtilganlar barcha yoʻqotishlarni oʻz ichiga olmaydi. Koalitsiya kuchlarining (xorijiy xususiy harbiy va xavfsizlik kompaniyalari, minalardan tozalash kompaniyalari xodimlari, aviatsiya operatorlari, shuningdek koalitsiya davlatlarining ruxsati va manfaatlarini koʻzlab Afgʻonistonda faoliyat yuritayotgan boshqa fuqarolik xodimlari ham zarar koʻrdi:
Yuqorida sanab oʻtilgan yoʻqotishlar urushda qatnashish uchun moliyaviy xarajatlar, Afgʻonistondagi turk kontingentining texnikasi, qurollari va boshqa harbiy mulkidagi yoʻqotishlar toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni oʻz ichiga olmaydi. Turkiya Afgʻonistonga toʻgʻridan-toʻgʻri harbiy xarajatlardan tashqari harbiy va iqtisodiy yordam koʻrsatdi.
Manbalar
uz.wikipedia.org