Turkiya-Fransiya munosabatlari
Turkiya-Fransiya munosabatlari Turkiya va Fransiya o'rtasidagi ikki tomonlama diplomatik aloqalardir . Franko-Usmonli ittifoqi, shuningdek, Franko-Turkiya ittifoqi sifatida ham tanilgan, 1536 yilda Fransiya qiroli Frensis Iva Usmonli imperiyasi Sulaymon I o'rtasida tuzilgan. Usmonlilar bilan ittifoq tuzishga birinchi urinishlar boshlanganda Fransiya qiroli Frensis I Madridda qamoqqa tashlangan edi. Birinchi fransuz missiyasi Sulaymon Iga Pavia jangidan so'ng darhol Frensis I ning onasi Savoylik Luiza tomonidan yuborilgan, ammo Bosniyaga yo'lda muvaffaqiyatsizlikka uchragan. 1525 yil dekabr oyida Jan Frangipani boshchiligidagi ikkinchi missiya yuborildi, u Konstantinopolga etib borishga muvaffaq bo'ldi va qirol Frensis I ni ozod qilishni va Gabsburglarga hujum qilishni so'rab maxfiy xatlarni yubordi. 1526-yil 6-fevralda Jan Frangipani Sulaymon I 1839 yildan 1876 yilgacha Usmonli imperiyasida modernizatsiya islohotlari davom etdi, bu Turkiya tarixida Tanzimat deb nomlandi. Fransuz tili modernizatsiyada katta rol o'ynadi: siyosatchilar va diplomatlardan tashqari, zamonaviy turk adabiyotining turli bosqichlarida yozuvchilar va ularning bevosita tomoshabinlari ko'pincha fransuz tilidan G'arbning asosiy manbasi sifatida foydalandilar. Turkiya maktablarida birinchi chet tili sifatida fransuz tilining hukmronligi yaqin vaqtgacha davom etdi. Hozirgi kunda ingliz tili fransuz tilini siqib chiqargan holda, chet tilini oʻrganayotgan turklarorasida koʻproq mashhur boʻlgan tilga aylandi 2004-yilda Fransiya Prezidenti Jak Shirak Fransiya Turkiyaning Yevropa Ittifoqiga qoʻshilishi boʻyicha referendum oʻtkazishini va Yevropa Ittifoqining har qanday kengayishi ham xalq ovoziga qoʻyilishini eʼlon qildi 2020-yilning 26-oktabr kuni Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘on Fransiya prezidenti Emmanuel Makronning Samuel Pati o‘ldirilishidan so‘ng Fransiya jamiyatidagi radikal islomga qarshi bayonotlari munosabati bilan barcha turklar va islom dunyosini fransuz tovarlarini boykot qilishga chaqirdi. Rajab Toyyib Erdo‘g‘on Fransiyada musulmonlar Ikkinchi jahon urushi oldidan Yevropadagi yahudiylarga qarshi kampaniyaga o‘xshash ta’qib qilinayotganini aytdi 2020-yilning 28-oktabr kuni Turkiya hukumati Fransiyaning “ Charlie Hebdo ” jurnalining mamlakat prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘onni masxara qilgan karikaturasiga javoban “qonuniy va diplomatik choralar” ko‘rishga tayyorligini ma’lum qildi. Bundan tashqari, Turkiya vitse-prezidenti Fuat O‘qtay karikaturalarning chop etilishini qoraladi. Fransiya hukumati bunga javoban o'z mamlakati "barqarorlikni buzish va qo'rqitishga urinishlarga" berilmasligini aytdi 2020-yil 1-noyabr kuni Fransiya prezidenti Emmanuel Makron Turkiyani “ NATOdagi ittifoqdoshlariga nisbatan tajovuzkor pozitsiyada” aybladi va “Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘on Fransiyani hurmat qilishi, Yevropa Ittifoqini hurmat qilishi, ularning qadriyatlarini hurmat qilishi, yolg‘on yoki haqorat qilmasligi”ni qo‘shimcha qildi. U, shuningdek, Turkiyaning Suriyaga harbiy aralashuvi “NATO ittifoqchilari uchun kutilmagan va tajovuzkor” bo‘lganini va Turkiya Liviya qurol-yarog‘ embargosiga “mos kelmayotganini” ta’kidladi
Savdo
Yaqin vaqtgacha Turkiyaga nisbatan kam to'g'ridan-to'g'ri xorijiy sarmoya kiritildi, garchi Fransiya va uning brendlari 1960-yillardan buyon mamlakatda taniqli bo'lgan. 1980-yillarning ikkinchi yarmida Fransiya to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar oqimini oshirdi, keyinchalik bu 2000-2001 yillardagi moliyaviy inqirozlar tufayli vaqtincha to'xtatildi. 1980-2000 yillarda Fransiya Turkiya iqtisodiyotiga 5,6 milliard AQSh dollari miqdorida sarmoya kiritgan birinchi xorijiy investorga aylandi. 2003 yilda Turkiya Moliya vazirligi ma'lumotlariga ko'ra, mamlakatda 270 ta Fransiya korxonasi mavjud bo'lib, ular avtomobilsozlik va qurilish sektorlarida, ayniqsa elektr energiyasi ishlab chiqarish, tsement, sug'urta va farmatsevtika sanoatida sezilarli bozor ulushiga to'g'ri keladi .
2011-yil 22-dekabr kuni Fransiyada armanlar genotsidini inkor etishni bir yil qamoq va 45 ming yevro jarima bilan jazolashni nazarda tutuvchi qonun loyihasi qabul qilinishi ortidan Turkiya hukumati Fransiya bilan ikki tomonlama munosabatlar va siyosiy uchrashuvlarni muzlatib qo‘ydi. Turkiya, shuningdek, fransuz harbiy kemalari va harbiy samolyotlarining Turkiyaga qoʻnishi uchun ruxsatnomani bekor qildi, ular mamlakat havo hududidagi har bir parvoz uchun ruxsat soʻrashi kerak boʻladi . Turkiya hukumati avvalroq Fransiya hukumatini armanlar genotsidini inkor etish to‘g‘risidagi qonun loyihasining qabul qilinishi ikki tomonlama munosabatlarga tuzatib bo‘lmaydigan zarar etkazishi haqida ogohlantirgan edi .
Turkiya fransuz qoʻshinlari uchun havo hududi va dengiz yoʻllariga kirishni toʻxtatgandan soʻng, Parij harbiy logistikani tashkil etishda muammolarga duch keldi va oʻz qoʻshinlarini Afgʻonistonga olib borish va Afgʻonistondan olib chiqishda qiyinchiliklarga duch keldi, chunki boshqa har qanday yoʻl ham xavfli, ham juda qimmat hisoblangan. Mudofaa vaziri Jerar Longuet . 2012-yil 28-fevralda Fransiya Konstitutsiyaviy kengashi armanlar genotsidini inkor etish to‘g‘risidagi qonunni konstitutsiyaga zid deb topdi va uni bekor qildi
Parijda kurd faollarining o'ldirilishi 2013- yilda Turkiya Milliy razvedka tashkiloti Parijda kurd faollarini uch marta o‘ldirishda ayblangan edi .
2020-yil 17-iyun kuni Fransiya Turkiyani Turkiya harbiy-dengiz kuchlari tomonidan Liviyaga qurol-yarog‘ olib o‘tishda gumon qilingan turk kemasini tekshirishga urinayotgan fransuz harbiy kemasini ta’qib qilganlikda aybladi; va Turkiya dengiz floti BMTning Liviyaga qurol embargosini buzganlikda gumon qilingan kemalarni kuzatib borishda NATOchaqiruv belgisidan foydalanayotgani . Fransiya kemasi turk kemasini tekshirishga uringanida, uning ekipaji kuzatuv tizimini o'chirib qo'ygan, identifikatsiya raqamini niqoblagan va qayerga ketayotganini aytishdan bosh tortgan, turk fregatlari esa fransuz harbiy kemasiga uch marta radar chiroqlarini yoqib yuborgan, bu esa yaqin oradagi raketa hujumini bildirgan . Boshqa tomondan, turk rasmiylari fransuz harbiy kemasi ta'qib qilinayotganini inkor etib, voqea sodir bo'lgan vaqtda kema turk kemasi bilan aloqa o'rnatmaganini da'vo qildi . 2020-yil 18-iyun kuni NATO ushbu hodisani tekshirayotganini e'lon qildi .
Diplomatik missiyalar uz.wikipedia.org