Turkiyadagi suriyaliklar
Turkiyadagi suriyaliklar (turkcha: Türkiye'deki Suriyeliler , arabcha: السوريون في تركيا), asli suriyalik turk fuqarolari, suriyalik qochqinlar va Turkiyada yashovchi boshqa Suriya fuqarolari kiradi. 2022-yil oktabr holatiga koʻra, dunyodagi eng koʻp qochqinlar soni boʻlgan Turkiyada Suriya fuqarolar urushi davrida roʻyxatga olingan 3,600,000 dan ortiq qochqinlar bor. Bundan tashqari, 100 000 dan ortiq Suriya fuqarosi Turkiyada yashash uchun ruxsatnoma bilan istiqomat qiladi. 2022-yil avgust holatiga koʻra 211 908 nafar Suriya fuqarosi Turkiya fuqaroligiga ega boʻldi.
Suriyaliklar odatda Turkiyaning chegara viloyatlari va yirik shaharlarida toʻplangan va ularning atigi 1,3% qochqinlar lagerlarida yashaydi. Turkiyaning eng gavjum shahri boʻlgan Istanbul, roʻyxatga olingan taxminan 550 000 kishi bilan eng koʻp suriyalik qochqinlarga mezbonlik qiladi.
Tarixi
Turkiyadagi suriyaliklar orasida Suriyadan Turkiyaga kelgan muhojirlar hamda ularning avlodlari ham bor. Turkiyadagi suriyaliklar soni 2022-yil avgust holatiga koʻra 4 millionga yaqin kishini tashkil etadi va asosan Suriya fuqarolar urushi davridagi qochqinlardan iborat.
2017-yilda Suriya fuqarolari chet el fuqarolariga berilgan barcha ishlash ruxsatnomalarining 24 foizini tashkil etdi, bu suriyaliklarni ishlashga ruxsat olgan xorijiy fuqarolarning eng katta guruhiga aylantirdi.
Turkiya armiyasining Suriya shimolidagi Afrin tumanida kurd YPG jangarilariga qarshi aralashuvi ortidan, ayrim turk siyosatchilari Turkiyadagi suriyalik qochqinlarni Suriyaga qaytarishni taklif qilishdi.
2019-yildagi yangiliklar relizlariga koʻra; 2011-yildan beri Turkiyada tugʻilgan 405 521 suriyalik, Turkiya fuqaroligini olgan 79 820 suriyalik, Suriyaga qaytgan taxminan 329 000 suriyalik, 31 185 suriyalik ishlash uchun ruxsatnomaga ega va kamida bitta Suriyalik kompaniya a’zosi boʻlgan 15 159 shirkat bor.
2022-yil oktabr holatiga koʻra; 526 932 suriyalik qochqin Suriyaga qaytdi.
Etnik guruhlar
Turkiyada yashovchi suriyaliklar turli etnik va diniy guruhlardan tashkil topgan. Aksariyat arablar (shu jumladan falastinliklar), suriyalik kurdlar va suriyalik turkmanlar esa muhim ozchilikni tashkil qiladi. BMT Qochqinlar boʻyicha Oliy komissarligining hisob-kitoblariga koʻra, Turkiyadagi Suriya aholisining 80% dan ortigʻi etnik arablar, ularning 10-15% etnik kurdlar va 10-15% etnik turklar (Suriya turkmanlari)dir. Xuddi shu hisobotda aytilishicha, 81%, 16,1% va 13,3% mos ravishda oʻz ona tillarini arab, kurd va turk tillarida bildiradi. (Bir nechta variant mavjud edi.)
Suriya turkmanlari
2016-yil dekabr oyiga kelib Turkiya Tashqi ishlar vazirligi maslahatchisi Umit Yalchin Turkiya oʻz chegaralarini 500 ming suriya turkmanlariga ochganini aytdi.
2020-yilda „Amerika Ovozi“ Turkiyada yashovchi 1 000 000 suriyalik turkman (shu jumladan avlodlari) Turkiya fuqaroligini olishni talab qilayotganini xabar qildi.
Ossuriyaliklar
IShIDdan qochgan baʼzi ossuriyaliklar Midyat shahrida vaqtinchalik uy-joy topdi. Midyat yaqinida qochqinlar markazi joylashgan, ammo Midyatda kichik ossuriyaliklar jamoasi borligi sababli, lagerdagi ossuriyalik qochqinlarning koʻpchiligi qochqinlar lageridagidan yaxshiroq sharoitga umid qilib Midyatga ketishgan. Ularning yotgan joyiga, koʻp qochqinlarga haqiqatda u yerdagi mahalliy ossuriyaliklar tomonidan yordam va turar joy berildi, ehtimol, qochqinlar qolishlarini xohlardi, chunki Midyatdagi jamoa koʻproq aʼzolarga muhtoj.
Taʼlim
2021-yil holatiga koʻra mamlakatda 1,7 million suriyalik qochqin bolalar bor va 2017-yildan beri hukumat ularni milliy maktab tizimiga integratsiya qilish majburiyatini olgan.
Iqtisodiyot
2019-yil holatiga koʻra, savdo vaziri Suriyaga tegishli 14 mingga yaqin korxona mavjudligini aytdi, bu xorijiy korxonalarning umumiy sonining deyarli 30 foizini tashkil etadi va kapitali 4 milliard turk lirasini (480 million dollar) tashkil etadi. Taxminan 40% biznesga turklar yoki boshqa fuqarolar bilan birgalikda egalik qiladi.
Aholining boshqa daʼvolari
Gʻalaba partiyasi raisi Ümit Oʻzdagʻning daʼvo qilishicha, 2022-yil iyul oyi holatiga koʻra Turkiya fuqaroligini olgan Suriya aholisi soni 1 476 368 kishini tashkil etadi. Uning aytishicha, Turkiyadagi suriyaliklar soni 5,3 millionga yaqin, jumladan, roʻyxatdan ham oʻtmaganlar.
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org