Turkiyada arxitektura(me'morchilik)
Turkiyada arxitektura ,
Turk me'morchiligi yoki
Respublika davri Turk me'morchiligi 1923- yilda tashkil etilgan va Turkiya Respublikasi hududida davom etayotgan me'morchilik jarayonini o'rganadi. Turkiyadagi me’morchilik amaliyoti respublika tarixi davomida ma’lum davrlarda keng tarqalgan me’morchilik harakatlari, muayyan muammo va qarama-qarshiliklarga ta’sir qilish yoki ularga munosabat bildirish natijasida shakllangandir. Bu qarama-qarshiliklarning birinchisi, ayniqsa, respublikaning ilk davrlarida birinchi o'ringa chiqqan Sharq-G'arb dilemmasidir. Bundan tashqari, milliy-umumiy, an'anaviy-zamonaviy yoki diniy-dunyoviylik va turli siyosiy qarashlar kabi dilemmalar me'morchilik amaliyotining borishiga ham ta'sir ko'rsatdi. Bu davrlarni bir-biridan aniq ajratib bo'lmaydi. Ba'zi oqimlar ma'lum bir davrgacha boshqalar bilan o'zaro bog'langan holda mavjud bo'lgan; Bir davr yoki maktab vakillari sifatida tasvirlangan ba'zi turk me'morlari ham o'zlarining keyingi bosqichlarida turli uslublarda asarlar loyihalashtirishgan.
Turkiya tashkil topishining dastlabki yillarida keng tarqalgan va samarali faoliyat ko‘rsatuvchi nodavlat tashkilot, davlatdan tashqari me’morchilikni qo‘llab-quvvatlovchi muxtor burjuaziya ham boʻlmagan. Shuning sababli, Usmonli imperiyasi davrida elitistik mazmunga ega bo'lgan va faqat saroyga biriktirilgan me'morlar; Yangi davrda ular xuddi shu uslubda davlat boshqaruviga amal qildilar. Garchi bu holat 1950-yillardan boshlab oʻzgara boshlagan boʻlsa-da, keyinchalik xususiy sektor rivojlanib, arxitektura sohasida hukmronlik qila boshladi va shakllana boshladi.
[[Dosya:QNB_Finansbank_Kristal_Kule.jpg|thumb|Kristal qal'a va Istanbul Safir, zamonaviy turk me'morchiligi namunalaridir.]]
Turkiyadagi arxitektura oʻzining dastlabki kunlarida Usmonli meʼmorchiligidan kuchli taʼsirlangan. Bu effektlarni ayniqsa 1920-yillarda hukmronlik qilgan Birinchi Milliy meʼmorchilik harakatida kuzatish mumkin. 1930—1940-yillarda Turkiyaga chet ellik meʼmorlar (asosan, Germaniya, Avstriya va Shveytsariyadan ) taklif qilingani va ularda asosan turli maqsadlarda jamoat binolari qurilgani kuzatilmoqda. II. 2-jahon urushi 2-jahon urushiBu davrning oxiri va Turkiyada bir partiyaviy boshqaruvning tugashi parallel davrlardir. Turkiyadagi arxitektura amaliyotlari xorijdagi zamonaviy va postmodern arxitektura harakatlarining ta'sirida bo'lgan bo'lsa-da, ayniqsa, 1970-yillarga qadar asosan mahalliy va mamlakatga xos arxitektura madaniyati haqida gapirish mumkin. Pudratchilar va davlatning ta’siri dastlabki bosqichlarda bo’lgan Turkiyada 1980-yillardan boshlab me’morchilik jarayonida xususiy sektorning salmog’i ortdi.
Turkiyada binolarni loyihalash va amalga oshirish imkoniyatiga ega bo'lgan me'morlar " madaniy o'zlik " va " shahar kimligi " savollariga turli sharoitlarda va turli vaqtlarda javob izlagan bo'lsalar ham ,Turkiyada arxitekturani o’rganayotganda e’tiborga olinishi kerak bo’lgan eng muhim masalalardan biri shuki, bu jarayon bilan parallel ravishda rivojlanib, barcha shaharlarning o’ziga xosligiga ta’sir ko’rsatadigan boshqa bir qurilish amaliyoti, ya’ni cho’kish va rejasiz urbanizatsiya shaharlarda hukmronlik qiladi.
uz.wikipedia.org