Turkiya Konstitutsiyasining tarixi
Turkiyaning konstitutsiyaviy tarixi turk huquqi tarixining boshlanishi 1876-yilda Usmonli imperiyasining birinchi asosiy qonunining qabul qilinishi bilan boshlangan davrdir. Turkiya Respublikasining amaldagi konstitutsiyasi 1921-yilda ratifikatsiya qilingan va keyin 1924, 1961, 1982 va oxirgi marta 2010-yilda qayta ko'rib chiqilgan.
2005-yildan boshlab Adolat va Taraqqiyot partiyasi Turkiyaning parlament boshqaruv shaklidan prezidentlik respublikasiga oʻtishi uchun kampaniya targ'ibot ishlarini olib bordi. 2017-yil 16-aprelda konstitutsiyaviy referendum boʻlib oʻtdi, unda Turkiya saylovchilari prezidentlik respublikasini barpo etish, bosh vazir lavozimini bekor qilish, parlament deputatlari sonini koʻpaytirish va sud prokuratura oliy kengashi islohotini yoqlab ovoz berdi.
Asosiy qadamlar
Turkiya asrlar davomida bir necha konstitutsiyaga ega edi.
1876-1878-yillar - birinchi Usmonlilar Konstitutsiyasi.
1909-1920 - Usmonlilarning ikkinchi konstitutsiyasi, 1876-yilgi oʻzgartirilgan konstitutsiya: konstitutsiyaviy parlament monarxiyasi tiklandi, ikki palatali parlament tuzildi, koʻppartiyaviylik tizimi joriy etildi.
1921-1924 - Turkiya Respublikasining birinchi Konstitutsiyasi; milliy suverenitet prinsipi e'lon qilindi, bir palatali parlament (Turkiya Buyuk Millat Majlisi) joriy etildi, monarxiya rasmiy ravishda bekor qilinmadi, lekin amalda Turkiya respublikaga aylandi.
1924-1961 - 1921-yil yakuniy konstitutsiyasi: monarxiya tugatildi, Turkiya respublika deb e'lon qilindi.
1961-1982-yillar - 1924-yilgi o'zgartirilgan konstitutsiya: hokimiyatning boʻlinishi prinsipi va ayrim fuqarolik huquqlari e’lon qilindi, parlamentning yuqori palatasi Senat va Konstitutsiyaviy sud joriy etildi, ijro hokimiyati vakolatlari kengaytirildi.
1982-2010-yillar - konstitutsiyaning yangi tahriri; harbiy tuzumdan demokratik respublikaga o'tish tartibga solindi, Senat tugatildi, mamlakat bir palatali parlamentga qaytdi.
2010-yil - Turkiya qonunchiligini Yevropa Ittifoqi standartlariga moslashtirish uchun 1982-yil Konstitutsiyasiga o'zgartirishlar kiritildi.
2017-yil - mamlakatda konstitutsiyaviy referendum bo'lib o'tdi.
Manbalar
Adabiyotlar
Havolalar
uz.wikipedia.org