Turki ibn Faysal as-Saud
Turki bin Faysal Al Saud (arabcha: تركي بن فيصل آل سعود) Turkiy ibn Faysal Ol Su'd ; turkcha: Türki bin Faysal Al Suud) (1945-yil 15-fevralda tugʻilgan),
Turki Al Faysal nomi bilan ham tanilgan, Saudiya shahzodasi, sobiq siyosatchi va diplomat. U Qirol Faysal jamgʻarmasining tadqiqot va islom tadqiqotlari markazining raisi.
1979-yildan 2001-yilgacha shahzoda Turki Saudiya Arabistoni razvedka agentligi Al Muxabarat Al 'Ammah bosh direktori boʻlib, 2001-yilning 1-sentyabrida, 14 Saudiya fuqarosi Amerikaning tijorat samolyotlarini oʻgʻirlab ketgan 11-sentyabr hujumlaridan oʻn kun oldin isteʼfoga chiqqan. Shahzoda Turki keyinchalik Sent-Jeyms sudida va AQShda elchi boʻlib xizmat qildi.
Erta hayot va taʼlim
Shahzoda Turki 1945-yil 15-fevralda Makkada tugʻilgan. U qirol Faysal va Iffat Al Thunayanning yettinchi farzandi va kenja oʻgʻlidir. Uning onasi turk va otasi arab.
U Sara binti Faysal, Muhammad bin Faysal, Latifa binti Faysal, Saud bin Faysal, Abdul Rahmon bin Faysal, Bandar bin Faysal, Luluva binti Faysal va Hayfa binti Faysalning akasi. 1978-yil may oyida Time jurnali shahzoda Turki qirolicha Iffatning sevimli oʻgʻli ekanligi haqida xabar berdi.
Turki bin Faysal boshlangʻich va biroz oʻrta taʼlimni ota-onasi tomonidan Toifdagi maktabda olgan. U oʻn toʻrt yoshga toʻlganda, otasi uni Lourensvil maktabida oʻrta maʼlumotni tamomlash uchun Nyu-Jersi shtatining Lourensvill shahriga yuborgan. Keyin u Jorjtaun universitetining Edmund A. Uolsh nomidagi tashqi xizmat maktabida 1968-yil sinfida (AQShning boʻlajak prezidenti Bill Klinton bilan birga)tahsil oldi. Turki, shuningdek, Prinston, Kembrij, va London universitetida islom huquqi va huquqshunoslik kurslarida tahsil olgan.
Faoliyati
Turki qirollikka qaytgach, 1973-yilda Qirollik sudiga maslahatchi etib tayinlandi
Siyosiy faoliayti
Shahzoda Turki siyosiy faoliyatini amakisi Kamol Adhamning oʻrinbosari sifatida boshlagan, soʻngra uning oʻrinbosari, Al Muxabarat Al Aʼama (Bosh razvedka boshqarmasi) rahbari boʻlib, bu lavozimda 23 yil — 1979-yildan to 2001-yil 1-sentyabrgacha ishlaydi
Shunigdek, u 1979-yil noyabr oyida Makkadagi Masjid al-Haramdan (Muqaddas masjid) garovga olingan terrorchilarni olib tashlash boʻyicha harbiy operatsiyani tashkil etishda ishtirok etgan.
Turkining taʼkidlashicha, 11-sentabr xurujlaridan bir necha oy oldin uning razvedka agentligi xavotirli narsa rejalashtirilayotganini bilar edi: “2001-yilning yozida men amerikaliklar, inglizlar, fransuzlar bilan qanday ajoyib voqea yuz berishi haqida ogohlantirishlardan birini qabul qildim. Biz qayerda boʻlishini bilmasdik, lekin nimadir sodir boʻlishini bilardik”.
Shahzoda Turkining isteʼfosi kutilmagan boʻldi, chunki uning vakolati 2001-yil 24-mayda yana toʻrt yilga uzaytirilgan edi.
Uning oʻrniga „razvedka sohasida hech qanday maʼlumotga ega boʻlmagan“ Navaf bin Abdul Aziz tayinlandi. Keyinroq The New York Times gazetasi shunday deb yozadi: “Turkini olib ketish vaqti — 31-avgust — va uning Tolibon bilan aloqasi: Saudiya rejimi Usama bin Lodin AQShga qarshi hujumni rejalashtirayotganini bilarmidi?”
1995-yilda qirol Fahdning insultidan soʻng, shahzoda Turki shahzoda Abdulloh bilan kichik kelishmovchilikka duch keldi, u undan maʼlumot olishni istamadi.
Buyuk Britaniyadagi elchilik faoliyati
Shahzoda Turki 2003-yilning yanvaridan Londondagi Avliyo Jeyms saroyiga va Irlandiyaga elchi etib tayinlangan.
U 2005-yilgacha elchi boʻlib ishlagan va Britaniya diplomatlari tomonidan hurmatga sazovor boʻlgan.
Amerika Qoʻshma Shtatlardagi elchilik faoliyati
2005-yil iyul oyida shahzoda Turki Bandar bin Sultonning oʻrniga Saudiyaning AQShdagi elchisi boʻlishi eʼlon qilindi. U 2005-yilning iyulidan 2006-yilning 11-dekabrigacha AQShdagi elchi lavozimida ishlagan. Uning oʻrniga Adel al-Jubayr AQShdagi elchi etib tayinlandi.
Shahzoda Turki AQShdagi elchi sifatida koʻp vaqtini mamlakat boʻylab sayohat qilib, 37 shtatga tashrif buyurgan. Turki Qoʻshma Shtatlar Eron bilan toʻgʻridan-toʻgʻri muzokaralar olib borishini yoqlagan, ammo boshqa yuqori martabali Saudiya rasmiylari, jumladan Turkining elchi sifatidagi oʻtmishdoshi, shahzoda Bandar bin Sulton Eronning daʼvo qilingan yadroviy qurol dasturini toʻxtatish uchun harbiy harakatlarni qoʻllab-quvvatlagan.
U AQSh uchun Eron emas, balki Falastin-Isroil masalasi muhimroq ekanini ta’kidlab, Bush ma’muriyatini tinchlik jarayonini jonlantirishga chaqirgan. U, shuningdek, Eron bilan
diplomatiya muammolarni oldini olishning eng yaxshi yoʻli ekanini ta’kidladi. Maʼmuriyat uning pozitsiyasini yoqtirmadi va Oq uyga tashrif buyurishni qiyinlashtirdi. Oq uy Bandarning tajovuzkor yondashuvini afzal koʻrdi va uning oʻrniga Bandarni olqishladi.
Davlatning ichki ishlaridagi faoliyati
Qirol Faysal vafotidan koʻp oʻtmay, shahzoda Turki va uning ukalari Saudiya Arabistonida taʼlimga sarmoya kiritish uchun Qirol Faysal jamgʻarmasini tuzdilar.
Qirol Faysal tadqiqot va islom tadqiqotlari markazi raisi sifatida shahzoda Turki Amerika siyosatidagi energiya mustaqilligini chaqaloq oʻpish bilan solishtirgan. Uning taʼkidlashicha, amerikalik siyosatchilar demagogiyaga qarshi jasoratli boʻlishlari kerak. U oʻz mamlakatining ta’lim sohasidagi sa’y-harakatlarini olqishladi va saudiyaliklar faqat ta’lim orqali muvaffaqiyatga erishishiga ishonardi 2011-yil dekabr oyida Hindistonga tashrif buyurdi.
Shaxsiy mulohazalari
Taxminan 2003-yilda shahzoda Turki „Qirollikni isloh qilish tanlov emas, bu zarurat“, degan gʻoyani olib chiqqan. 2011-yil mart oyi oxirida u Saudiya Shoura kengashiga (milliy majlis) aʼzolik uchun saylovlar oʻtkazilishi kerakligini taʼkidladi va „Qirollik mehnat bozoridagi muvaffaqiyatsizlik“ haqida ogohlantirdi.
Shaxsiy hayoti
Shahzoda Turki Nouf bint Fahd bin Xolid Al Saudga uylangan, uning olti farzandi bor: Faysal, Mashoil, Nura, Abdulaziz, Saud va Mudhi. Uning oʻgʻli shahzoda Abdulaziz Porsche Yaqin Sharq kubogining ikkinchi bosqichida gʻolib chiqqan. Uning qizi malika Nura Effat universiteti va Dar Al Hanan maktabining vasiylar kengashi raisi oʻrinbosari va bosh nazoratchisi yordamchisi boʻlib ishlaydi. Janubiy Florida universitetida oʻtkazilgan tadbirda u nabiralari borligini va ular baʼzan unga Islom haqida savollar berishlarini aytib oʻtaadi.
Shahzoda Turki sovuqqon, yumshoq soʻzli va avuncular sifatida tasvirlangan. U Saudiyaning eng maʼlumotli shahzodalaridan biridir.
Sogʻligʻi
Shahzoda Turki 1980-yillarning oʻrtalarida choʻl sayohatida kamper furgonida boʻlganida uglerod oksidi bilan zaharlanish bilan bogʻliq muammolarga duch kelgan.
Mukofotlari
Shahzoda Turki Krans Montana forumi medali sohibi Shuningdek, u 2010-yilda Shimoliy Irlandiyadagi Olster universitetining huquq fanlari boʻyicha faxriy doktori, 2015-yilda Xitoyning Shanxay xalqaro tadqiqotlar universiteti (SISU)ning Yaqin Sharqshunoslik boʻyicha faxriy doktori unvoniga sazovor boʻlgan.
Shajarasi
Havola va manbalar
uz.wikipedia.org