Специальная психология
Maxsus psixologiya (shuningdek,
tuzatish(korreksion) psixologiyasi ) — bu rivojlanish psixologiyasining sohasi boʻlib, u asosan bolalik va oʻspirinlik davrida turli xil omillar guruhi (organik yoki funktsional tabiat) taʼsiri ostida yuzaga keladigan, bolaning psixosotsial rivojlanishining sekinlashishi yoki aniq oʻziga xosligi bilan namoyon boʻladigan, uning ijtimoiy-psixologik moslashuvini, taʼlim maydoniga qoʻshilishini va keyinchalik kasbiy oʻzini oʻzi namoyon qilishdagi kamchiliklarini tuzatishga qaratilgan. E.L.Goncharova fikriga koʻra, maxsus psixologiya — bu"jismoniy va ruhiy nuqsonlari boʻlgan odamlarning rivojlanish muammolarini oʻrganadigan, bolalarning maxsus taʼlim va tarbiya sharoitlariga boʻlgan ehtiyojini va kattalarning psixologik qoʻllab-quvvatlashning maxsus shakllariga boʻlgan ehtiyojini aniqlaydigan rivojlanish psixologiyasi sohasi".
„Korreksion psixologiya“ nomi Rossiya federatsiyasi oliy attestatsiya komissiyasining ilmiy mutaxassisliklari roʻyxatida qayd etilgan. Kod 19.00.10.
Tavsifi
Maxsus psixologiyaning shakllanishi dastlab Defektologiya doirasida amaliy fan sifatida amalga oshirildi, bu tuzatish pedagogik jarayoni muammolarini maqbul hal qilishni, shuningdek, bolaning aqliy rivojlanishining xususiyatlarini, uning oʻquv jarayonlariga boʻlgan ehtiyojini aniqlaydigan diagnostika usullarini taʼminladi.
Tarixiy jihatdan birinchi boʻlib koʻrlar psixologiyasi (tiflopsixologiya), karlar (surdopsixologiyasi), aqli zaif odamlar psixologiyasi (oligofrenopsixologiya) kabi maxsus psixologiyaning yoʻnalishlari paydo boʻldi. Qariyb bir asrlik tarixi davomida maxsus psixologiya oʻzining tadqiqot va amaliy qoʻllanilish sohasini sezilarli darajada kengaytirdi. Endi u aqliy rivojlanishida nuqsoni boʻlgan, nutqida nuqsoni boʻlgan, erta bolalik autizmi boʻlgan, tayanch harakat tizimida nogironligi boʻlgan, nuqsoni murakkab boʻlgan bolalarga va boshqalar bilan korreksion ishlarni olib bormoqda.
Maxsus psixologiya aqliy rivojlanish patologiyasining turli xil variantlarini, tugʻma jismoniy kasalliklar va nuqsonlarda aqliy rivojlanishning buzilishi muammolarini oʻrganadi.
Shunday qilib, masalan, birlamchi nuqson (masalan, karlik) koʻplab ikkilamchi oʻzgarishlarni keltirib chiqarishi aniqlandi — aqliy rivojlanishdagi oʻzgarishlar (ikkilamchi nuqson), hayotiy pozitsiyani qayta qurish, boshqalar bilan munosabatlar tizimi, fikrlash, idrok etish va boshqalar.(uchinchi darajali ogʻishlar).
Maxsus psixologiya maʼlumotlari asosida aqliy rivojlanishida anomaliyalari boʻlgan odamlarni taʼlim va tarbiya berish tizimi, kasbiy maslahat va kasbiy tanlov quriladi.
Maxsus psixologiyaning asosiy vazifasi taʼlim va oʻqitishning maxsus usullarini qoʻllash sharoitida yetuk shaxsni shakllantirishdir, buning natijasida buzilgan funktsiyalarni almashtirish va qayta qurish amalga oshiriladi.
Maxsus psixologiyaning obyekti va predmeti
Obyekti
Fan sifatida maxsus psixologiyaning obyekti rivojlanishida nuqsoni boʻlgan, yaʼni nogironligi mavjud boʻlgan shaxsdir.
Predmeti
Maxsus psixologiyaning predmeti noqulay sharoitlarda psixikaning rivojlanishining turli shakllari va tomonlarini oʻrganishdir.
Maxsus psixologiyaning vazifalari
Fanning tuzilishi: Mavzu sohasi: Amaliyotga yoʻnaltirilgan vazifalar: Tashkiliy vazifalar: Maxsus psixologiya boʻlimlari
Maxsus psixologiya, maxsus pedagogika singari, defektologiyaning bir qismidir — jismoniy va ruhiy nuqsonlari boʻlgan bolalarning rivojlanish xususiyatlarini va ularni tarbiyalash va oʻqitish qonuniyatlarini oʻrganadigan keng qamrovli ilmiy intizom.
Maxsus psixologiya metodlari
Maxsus psixologiyada maxsus tadqiqot usullari mavjud emas. Unda, umumiy, bolalar va taʼlim psixologiyasida boʻlgani kabi, quyidagilar qoʻllaniladi:
Metodlarning har biri maʼlum maqsadlar uchun va oʻrganish ob’ektining individual xususiyatlarini hisobga olgan holda qoʻllaniladi.
Manbalar
Adabiyot
uz.wikipedia.org