Shamun-Nabi maqbarasi
Shamun-Nabi maqbarasi (yoki Shamunabi) — tarixiy Mizdaxqon shahrining sharqiy qismida joylashgan yodgorliklardan biri. Rivoyatlarda Shamun-Nabi shaxsining paygʻambar avlodlaridan biri boʻlganligi aytiladi. XIII—XIV asrlarga tegishli ushbu maqbara bugungi kunda Qoraqalpogʻiston Respublikasining Xoʻjayli tumanidagi „Sarishungil“ ovulida joylashgan.
Yodgorlik Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori bilan 2019-yil 4-oktyabrda Moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatiga kiritilgan va davlat muhofazasiga olingan. Hozirda Qoraqalpogʻiston Respublikasi Madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida davlat mulki hisoblanadi.
Tarixi va joylashuv oʻrni
Mizdaxqon majmuasining mashhur yodgorliklaridan biri boʻlgan Shamun-Nabi maqbarasi, Jumartqassab tepaligi yaqinida joylashgan boʻlib, tuzilishi jihatidan toʻrtburchak shaklga ega. Maqbaraning asosiy fasadi peshtoq bilan mustahkamlangan va sharqqa tomon qaratib qurilgan. Maqbaraning ichki qismi ketma-ket qilib bunyod etilgan yetti gumbaz bilan qoplangan. Shuningdek, maqbarada choʻziq shakldagi toʻrtburchak imorat ham mavjud. Maqbaraning gʻarbiy qismi tleuxan bilan tutashgan. Tadqiqotlarga koʻra ushbu ikki imoratning qurilishi XIII—XIV asrlarga borib taqaladi.
Rivoyatlarda Shamun-Nabining paygʻambar avlodlaridan biri boʻlganligi taʼkidlangan. 1964-yilda olib borilgan arxeologik tadqiqotlar natijasi koʻra topilgan qabr ochilganida unda hech qanday jasad izlari aniqlanmagan. Qadimgi Mizdaxqon shahriga tegishli boʻlgan deyarli barcha tarixiy obyektlar „yetti“ raqami bilan aloqador ravishda bunyod etilgan. Xususan, yetti gumbazli maqbara — Shamun-Nabining aslida yetti goʻzal qizi sharafiga qurilgan, degan taxminlar mavjud. Mutasaddilar ayni shu rivoyatlar turistlarni oʻziga jalb etib kelishini taʼkidlashadi.
Maqbara rekonstruksiyasi boʻyicha bahslar
2018-yil 1-noyabr kuni „Qizil Qalʼa“ yodgorligi va „Shamun-Nabi“ maqbarasini restavratsiya qilinish jarayoni bu sohadan xabari boʻlmagan shaxslar tomonidan amalga oshirilayotgani borasida xabarlar kelib tushgan. Shundan soʻng Oʻzbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligi tomonidan bu boʻyicha matbuot anjumani oʻtkazilgan. Matbuot anjumanida Oʻzbekiston Respublikasi Madaniyat vaziri oʻrinbosari Kamola Akilova „Shamun-Nabi“ maqbarasida yuz bergan holat aslida vazirlik ruxsatisiz amalga oshirilganini taʼkidlab oʻtgan. Fazliddin Davlatov rahbarlik qiladigan „Meros Chashmasi“ tashkiloti „Qizil Qalʼa“ hamda „Shamun-Nabi“ madaniy obyektlarida restavratsiya ishlarini olib borgan. Biroq, Shamun-Nabi" maqbarasi zamonaviy tashqi koʻrinishi bilan oʻz tarixiy xususiyatlarini butkul yoʻqotgan. Matbuot anjumani davomida Oʻzbekiston Madaniyat vazirligi Jamoatchilik Kengashining raisi Zafar Hakimov ham buni taʼkidlab oʻtgan.
Manbalar
uz.wikipedia.org