Shamshad Begum
Shamshod Begum — qoʻshiqchi (hind शमशाद बेगम, Oʻtgan: Śamśād Begam, 1919-yil 14-aprel — 2013-yil 23-aprel)hind kino sanoatida birinchi boʻlib qoʻshiq kuylagan hind qoʻshiqchisi boʻlgan. Oʻzining oʻziga xos ovozi va diapazoni bilan ajralib turadigan u hindustani, bengal, marati, gujarati, tamil va panjob tillarida 6000 dan ortiq juda ham koʻp qoʻshiq kuylagan, shulardan 1287 tasi hind tilidagi kino qoʻshiqlari edi. U Naushad Ali va OP Nayyar kabi oʻsha davrning taniqli bastakorlari bilan ishlagan, ular uchun u ularning sevimlilaridan biri edi. Uning 1940-yillardan 1970-yillarning boshigacha boʻlgan qoʻshiqlari mashhur boʻlib kelgan va remiks tarzda ham ham hozirgi kungacha qoʻshiqlari davom etmoqda.
Shaxsiy hayoti
Shamshod Begum 1919-yil 14-aprelda (hozirgi Pokiston) Lahor shahrida (hozirgi Pokiston) tugʻilgan. Amritsar yaqinidagi Jallianvala Bagh qirgʻogʻidantomonda konservativ musulmon oilasida tugʻilgan sakkiz farzand, besh oʻgʻil va uch qizdan biri boʻlgan edi. Uning otasi Mian Husayn Baksh Maan mexanik boʻlib ishlagan, onasi Gʻulom Fotima esa konservativ feʼl-atvorli taqvodor ayol, fidoyi xotin va farzandlarini anʼanaviy oilaviy qadriyatlar bilan tarbiyalagan ona edi.
Erining oʻlimidan soʻng, Shamshod Begum qizi va kuyovi bilan Mumbayda, avval janubiy Mumbayda, keyinroq Xiranandani bogʻlarida yashay boshladi. U bora-bora yolgʻonchiga aylandi va oʻzini butunlay nevaralariga bagʻishladi, shu darajaga yetdiki, keng jamoatchilik uning tirik yoki oʻlikligidan bexabar edi. 2004-yilda bir qancha nashrlar Shamshod Begim bir necha yil avval vafot etgani haqida notoʻgʻri xabar tarqatgach, ommaviy axborot vositalarida bahs-munozara avj oldi. Shamshodning oilasi matbuot bayonotida bu unday emasligini aniqladi. Uning oʻz-oʻzidan yolgʻizligi hayratlanarli, chunki oʻnlab yillar davomida jamoatchilik eʼtiboridan chetda, uning eski qoʻshiqlari omma orasida mashhur boʻlib qoldi va bir kun ham oʻtmasada eskirmaydi va mashhurligini yoʻqotmagandi. Vividh Bharati va butun Hindiston radiosida hech boʻlmaganda bir nechta qoʻshiqlar ijro etilmagan qolmaydi, chunki juda ham mashhur boʻlgan.
Faoliyati
1924—1940-yillarda
Begʻimning iqtidorini birinchi marta 1924-yilda boshlangʻich maktabda oʻqib yurganida direktori payqagan. Ovozining sifatiga qoyil qolgan, u sinf namozining bosh qoʻshiqchisi etib tayinlangan. 10 yoshida u diniy marosimlarda va oilaviy nikohlarda xalq qoʻshiqlarini kuylashni boshladi. U hech qanday rasmiy musiqiy taʼlim olmagan. Uning 1929-yildan beri qoʻshiq kuylash ambitsiyalari oilasining qarshiliklariga duch keldi. 1931-yilda, u oʻn ikki yoshga toʻlganida, qavvoli va gʻazallarni yaxshi koʻradigan amakisi uni yashirincha Jenophone (yoki Ksenofon) musiqa kompaniyasiga Lahorlik musiqachi va bastakor Gʻulom Hayder bilan tinglash uchun olib bordi. Begʻim oʻz intervyusida „Men Bahodirshoh Zafarning (hukmdor shoir) Mera yaar mujhe mile agar gʻazalini kuyladim“, dedi. Taassurot qoldirgan Hayder unga oʻn ikkita qoʻshiq uchun shartnoma tuzdi, shu bilan birga eng yaxshi qoʻshiqchilar uchun ham shunday qulayliklar yaratildi. Begimning amakisi Aamir Xon otasi Miya Husayn Bakshni unga qoʻshiq aytishga ruxsat berishga koʻndirgan. U ovoz yozish kompaniyasi bilan shartnomani yutib olganida, otasi uni qoʻshiq aytishga rozi boʻldi, sharti u burka kiyib yozib, suratga tushishiga yoʻl qoʻymaydi. U har bir qoʻshiq uchun 15 rupiy ishlab topdi va Xenophone boʻyicha shartnomani tugatgandan soʻng 5000 mukofot oldi. Ksenophone taniqli musiqa yozish kompaniyasi boʻlib, boylar tomonidan homiylik qilingan va uning mashhurligi 1930-yillarning boshlarida elita doiralarida oʻsib bordi. U hech qanday rasmiy musiqa taʼlimiga ega boʻlmagan holda Ksenofon tinglovida gʻolib chiqqan boʻlsa-da, Husayn Bakshwale Sahab va keyinchalik Gʻulom Hayder 1937 va 1939-yillar orasida qoʻshiqchilik mahoratini yanada oshirdilar.
Manbalar
uz.wikipedia.org