Shahzoda Filipp, Edinburgh gersogi
Shahzoda Philip, Edinburg gersogi (
Philip Mountbatten (talaffuzi: Filip Mauntbetten); 10-iyun 1921-yil — 9-aprel 2021-yil) — Britaniya qirollik oilasi aʼzosi, qirolicha Elizabeth II ning turmush oʻrtogʻi.
Philip Yunonistonda, Yunon va Daniya qirollik oilalarida tugʻilgan, lekin uning oilasi oʻn sakkiz oyligida mamlakatdan surgun qilingan. Fransiya, Germaniya va Buyuk Britaniyada taʼlim olgach, 1939-yil 18 yoshida Qirollik dengiz flotiga qoʻshilgan. 1939-yil iyuldan qirol George VI ning qizi va vorisi, oʻn uch yoshli malika Elizabeth bilan yozishmalar boshlagan. Philip u bilan birinchi marta 1934-yilda uchrashgan. Ikkinchi jahon urushi paytida u Buyuk Britaniyaning Oʻrtayer dengizi va Tinch okeani flotlarida xizmat qilgan.
Yoshlik yillari
Gretsiya va Daniya shahzodasi Philip (grekcha: Φίλιππος) 1921-yil 10-iyunda Yunonistonning Korfu orolidagi Mon Reposdagi villaning ovqatlanish xonasida tugʻilgan. Gretsiya va Daniya shahzodasi Andrew va Battenberg malikasi Elisning yagona oʻgʻli, beshinchi va oxirgi farzand. Glyukksburg uyining aʼzosi, Daniyaning hukmron uyi, u Gretsiya qiroli George I va Daniya qiroli Christian IX dan kelib chiqqani sabab Gretsiya va Daniya shahzodasi boʻlgan; u tugʻilishi bilan ikkala taxtga ham merosxoʻr boʻlgan. Philipning toʻrt opasi bor — Margarita, Theodora, Cecilie va Sophie edi. U Korfuda joylashgan Eski qalʼadagi Avliyo George cherkovida pravoslav yunon marosimida choʻqintirilgan. Uning ota-bobosi buvisi Gretsiya qirolichasi Olga, uning amakivachchasi Gretsiya valiahd shahzodasi George, amakisi lord Lui Mountbatten va Korfu meri Alexandros Kokotos boʻlgan.
Taʼlim
Philip birinchi boʻlib Parijdagi Donald MakJannet boshchiligidagi Amerika maktabi The Elmsda taʼlim olgan. u Philipni „hamma narsani biladigan aqlli, lekin har doim juda xushmuomala“ deb taʼriflagan. 1930-yilda u Buyuk Britaniyaga Cheam maktabiga oʻqishga yuborildi. Keyingi uch yil ichida uning toʻrt opasi nemis knyazlariga turmushga chiqib, Germaniyaga koʻchib ketishdi. Onasiga shizofreniya tashxisi qoʻyildi va otasi bilan Monte-Karloda istiqomat qilishdi. Philip bolaligining oxirigacha onasi bilan kam aloqa qilgan. 1933-yilda uni Germaniyadagi Schule Schloss Salemga joʻnatishdi, u yerda „maktab toʻlovlarini tejash afzalligi“ bor edi. Germaniyada natsizmning paydo boʻlishi bilan Salemning yahudiy asoschisi Kurt Xan taʼqiblardan qochib, Shotlandiyada Gordonstoun maktabini tashkil qildi, Philip Salemda ikki muddatdan keyin koʻchib keldi. 1937-yilda uning singlisi Cecilie, eri George Donatus, Gessaning irsiy Buyuk Gertsogi, ikki yosh oʻgʻli Lyudvig va Aleksandr, yangi tugʻilgan chaqaloq va qaynonasi, Solms-Xohensolms-Lich malikasi Eleonor Ostendda aviahalokatda halok boʻlgan. Philip oʻshanda 16 yoshda, Darmshtadtdagi dafn marosimida qatnashgan. Sesili ham, uning eri ham fashistlar partiyasining aʼzolari boʻlgan. Keyingi yili uning amakisi va vasiysi Lord Milford Xeyven suyak iligi saratonidan vafot etdi. Uning ukasi Lord Lui Philipning yoshligida ota-ona masʼuliyatini oʻz zimmasiga oldi.
Shaxsiy hayoti
1939-yilda qirol George VI va qirolicha Elizabeth Dartmut qirollik harbiy-dengiz kollejiga gastrol safarida boʻlishdi. Tashrif chogʻida qirolicha va Lord Mountbatten jiyani Philipdan qirolning ikki qizi — Elizabeth va Margaretni, Philipning qirolicha Viktoriya orqali uchinchi amakivachchalari, bir vaqtlar Daniya qiroli Christian IX orqali olib ketilganini kuzatib qoʻyishni soʻrashdi. Oʻsha paytda Elizabeth Philipni sevib qoldi va ular 13 yoshida xat almasha boshladilar.
Oxir-oqibat, 1946-yilning yozida Philip qiroldan qizining qoʻlini soʻradi. Qirol, agar biron bir rasmiy uchrashuv keyingi yilning aprel oyida Elizabeth 21 yoshga toʻlgunga qadar kechiktirilsa, uning iltimosini qabul qilishini aytdi. 1947-yil mart oyiga kelib Philip Yunon va Daniya qirollik unvonlaridan voz kechdi, onasining oilasidan Mountbatten familiyasini oldi va ingliz fuqaroligiga aylandi. Nishon 1947-yil 10-iyulda ommaga eʼlon qilindi.
Philip va Elizabeth Westminster Abbeyida turmush qurishdi. Marosim BBC radiosi tomonidan yozilgan va butun dunyo boʻylab 200 million kishiga efirga uzatilgan.
Oʻlimi
Philip 2021-yil 9-aprel kuni ertalab Vindzor qal’asida, 99 yoshida, 100 yoshga toʻlishidan ikki oy oldin vafot etdi.
10-aprel kuni Buyuk Britaniya qirolichasi Elizabeth II’ning turmush oʻrtogʻi, Edinburg gersogi shahzoda Philipning vafoti munosabati bilan mamlakat boʻylab artilleriyadan toʻplar otildi.
U Britaniya tarixida eng uzoq vaqt xizmat qilgan qirollik sherigi edi. Qirolicha, erining vafot etganida yotogʻida turib erining uning oʻlimini „hayotida katta boʻshliq qoldirgan“ deb alohida taʼriflagan.
Philipning kelini Vesseks grafinyasi matbuotga shahzoda vafot etganini quyidagicha tariflab aytgan: „u juda muloyim, tinchgina vafot etdi. Xuddi kimdir uni qoʻlidan ushlab olib ketgani kabi“, dedi.
Uning oʻlimi „Toʻrtinchi koʻprik“ operatsiyasining boshlanishiga olib keldi, uning rejasi uning oʻlimini ommaviy ravishda eʼlon qilish va dafn marosimini tashkil qilish edi.
Dafn marosimi 2021-yil 17-aprelda Vindzor qal’asidagi Syent-George ibodatxonasida boʻlib oʻtdi va u Sankt-George ichidagi Qirollik qabriga dafn qilindi.
Dunyo mamlakatlari vakillari qirol oilasiga uning vafoti munosabati bilan hamdardlik bildirdi. Shu jumladan Shavkat Mirziyoyev ham 9-aprel kuni qirolicha Elizabeth II’ning turmush oʻrtogʻi shahzoda Philip vafoti munosabati bilan unga hamdardlik bildirdi.
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org