Saruhan Bey
Saruhan Bey (vaf.1346) 14-asrda Gʻarbiy Anadoluda markazi Manisa boʻlgan Saruxonoʻgʻullari bekligining asoschisi harazmlik turkman hukmdori.
Hayotiy
Otasi Alpag‘u bek, otasi Saruxon. Uning taniqli ukalari Chogʻa Bey va Ali Poshodir. Saruhan bek Saljuqiylar sulolasining margra xoʻjayini va uning qoʻmondonligidagi qoʻmondonlardan(nöker)biri boʻlgan deb taxmin qilinadi. U 3 yillik qamaldan keyin
Manisani Vizantiyadan oldi. Uning qabri
Manisadagi Saruhan Bey maqbarasida (shuningdek,Saruhan Baba qabri, Korhane yoki Gurhane qabri sifatida ham tanilgan).
Manisaning zabt etilishi
Manisaning fath jarayoni va qanday qoʻlga kiritilgani haqida manbalarda yetarlicha maʼlumot yoʻq. Biroq, bugungi kungacha saqlanib qolgan mish-mishlar mavjud boʻlib, ulardan birinchisi;Saruxon bek
Manisaga sharqdan hujum qilib, askarlariga koʻproq koʻrsatish uchun echkilarning shoxlariga sham (yoki mash’al) qoʻyib,Manisa qal’asi tomon joʻnatadi.Sharqdagi bu urush oxirida
Manisa olingani haqida mish-mishlar bor. Manisada tasvirlangan hududning nomi Qirtiq. Xalq bu soʻz dushmanni sindirdik degan soʻzdan kelib chiqqan deyishadi. Aytilgan hududda shu nomdagi qishloq boʻlgan boʻlsa-da, bugungi kunda Qirtiq qabristoni bor. Ikkinchisi;Urush ertalabgacha davom etdi, kunning birinchi yorugʻligi bilan Vizantiyaliklar magʻlubiyatga uchradi va bugungi kunda
shaharning gʻarbidagi Xorozkoʻy deb nomlanuvchi tumanga qaytarildi. Ilgari Manisaning zabt etilishi bayram sifatida nishonlangan bo‘lsa, bu anʼana butunlay unutilgan.
Ibn Battuta bilan uchrashuv
Manisaga tashrif buyurgan Ibn Batuta sayohat kitobida Saruhan bek haqida shunday yozgan;"Shahar hokimi Saruxon ismli kishidir. Bu yerga kirganimizda bir necha oy oldin vafot etgan o‘g‘lining qabrida topdik. Ota-ona shu qabrda tunu tongni o‘tkazdi. Bolaning jasadi yuvilib, tayyorlangan(balzamlangan)kalayga, temir bilan qoplangan yogʻoch tobutga solingan va murdaning hidini yoʻqotish uchun ochiq gumbazga osib qoʻyilgan. Biroz vaqt o‘tgach, tom qurilib, tobut yerga tushirilib, o‘liklarning kiyimlari yopilardi. Men ilgari ko‘p hukmdorlar uchun shunday qilinganini ko‘rganman" .Saruhan bey va uning rafiqasi hali ham shomanizm taʼsirida boʻlganligi va turklar Islomni qabul qilganidan keyin ham uning taʼsiri davom etganligini koʻrsatishi bilan qiziq.Ibn Batutaning "Men buni avval ham ko‘rganman" deb tilga olinishi turkiylarning shomanizmga bo‘lgan sadoqatini ko‘rsatuvchi izohdir.
Arxitektura tadqiqotlari
Saruhan Beyning yagona maʼlum asari — Saruhan Bey Masjidi (Hacet Masjidi), shuningdek,Manisa qal’asida joylashgan hozirda qarovsiz qolgan Kale masjidi deb ham ataladi.
Manbalar
uz.wikipedia.org