Samig‘ Abduqahhor
Sami Abduqahhor (adabiy taxallusi, rus tilida Самиг Абдукаххар taxallusi ishlatilgan, asl ismi va familiyasi — Sami Abdugʻaniyevich Abduqahharov; 1922-yilda 22-fevral, Toshkent — 1990-yil 9-yanvar) — sovet va oʻzbek shoiri, masalchi, ssenariy muallifi, tarjimon, jurnalist. SSSR Yozuvchilar uyushmasi a’zosi, SSSR Kinematograflar uyushmasi a’zosi, Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan madaniyat xodimi.
U XX asr oʻzbek adabiyoti zamonaviy ertak janrining asoschilaridan biri. Hajviy hikoyalar, satirik she’rlar, ertaklar, feletonlari bilan mashhur. Butunittifoq „Fitil“ satirik kinojurnalining bir nechta epizodlarining ssenariy muallifi (1963) va SSSR Markaziy televideniyesi buyurtmasi boʻyicha „Tashvish davri“ badiiy filmi (1972). 1960—1980-yillarda „Timsoh“ satirik jurnalining doimiy muallifi. Oʻzbekistonning „Nashtar“ satirik kinojurnalining ijodkorlaridan biri afsonaviy sovet yozuvchisi Sergey Mixalkovni „Fitilning ukasi“ deb atagan.
Tarjimai hol
Sami Abduqahhor 1922-yilda Toshkentda tugʻilgan.
U 1936-yilda yetti yillik oʻrta ma’lumot olib, Toshkentdagi Oʻzbekiston Kompartiyasi Markaziy Komiteti huzuridagi partiya-gazeta maktabiga oʻqishga kirib, uni 1938-yilda tugatgan.
Ijodiy faoliyatini Sami 1937-yilda respublika gazeta va jurnallari sahifalarida bir qancha satirik hikoya va ocherklari bilan boshlagan. 1938-yilda Sami Abduqahhor respublika „Mushtum“ satirik jurnali tahririyatida ish boshladi: dastlab adabiy xodim, keyinroq boʻlim mudiri sifatida faoliyat yuritdi.
1939-yilda A.Navoiy nomidagi Samarqand davlat universitetining filologiya fakultetiga oʻqishga kirdi. Universitetdagi oʻqishini Samarqand viloyat „Lenin yoʻli“ („Lenin yoʻli“, ayni kunda „Samarqand xabarnomasi“) gazetasida adabiyot boʻlimi mudiri lavozimida ishlagan.
U 1942-yil 22-aprelda Sovet Armiyasi safiga chaqiriladi, gʻalabadan keyin 1946-yil mayigacha chegara qoʻshinlarida xizmat qildi.
Urushdan keyingi yillarda „Lenin uchquni“ gazetasi tahririyatida boʻlim mudiri, Oʻzbekiston telegraf agentligining (OʻzTAG) Qashqadaryo viloyati boʻyicha muxbiri, tahririyatda boʻlim mudiri lavozimlarida ishlagan. Qashqadaryo haqiqati" gazetasida muxbir boʻlgan.
Adib 1948-yildan — Respublika yoshlar gazetasi „Yosh leninchi“ 1951—1954-yillarda boʻlim mudiri — Oʻzbekiston SSR Davlat nashriyotida katta muharrir, keyin boʻlim mudiri. 1954-yilda yana „Mushtum“ jurnali tahririyatiga qaytadi va 1956-yilda Oʻzbekiston SSR Yozuvchilar uyushmasi Fargʻona viloyat boʻlimi mas’ul kotibi etib tayinlandi.
U 1958-yilda Toshkentga qaytib, „Oʻzbekfilm“ kinostudiyasida katta muharrir lavozimida, 1960-1966-yillarda – „Sharq yulduzi“ jurnalida adabiy boʻlim mudiri sifatida ishladi.
Sami Abduqahhor 1966-yilda Anatoliy Qobulovlar tashabbusi bilan Toshkentdagi „Oʻzbekfilm“ kinostudiyasida „Nashtar“ respublika satirik kinojurnalini tashkil etdi. Kinojurnal chiqqanidan buyon Sami Abduqahhor tahririyatning mas’ul kotibi – kino syujetlarini tayyorlashni tashkillashtirib, unga boshchilik qilgan. Bundan tashqari, alohida epizodlar ssenariysi muallifi va rejissori boʻlgan.
Jurnalist 1990-yil 9-fevralda vafot etgan, Toshkentdagi Chigʻatoy qabristoniga dafn etilgan.
Ijodiy faoliyati
Sami Abduqahxorning birinchi „Old qissalar“ hikoyalar toʻplami 1945-yilda Stalinobodda (hozirgi Dushanbe, Tojikiston) nashr etilgan.
Sami Abduqahxorning rus tiliga tarjima qilingan satirik she’r va masallari Moskvada SSSRning eng yirik „Pravda“ („Haqiqat“) jurnal-gazeta tahririyatida „Oʻrgangan gʻoz va boshqalar“ (1964), „Men oʻzimni tanqiddan qanday himoya qildim“, „Qayerdadir uchrashganmiz: Feletonlar. Masallar (1972), nashr etilgan. Ularning umumiy adadi 400 000 nusxa.
Yozuvchining hayoti davomida uning muallifligining 38 ta kitobi oʻzbek va rus tillarida Toshkent, Moskva va Dushanbeda nashr etilgan. Turli nashriyotlarda „Masallar“ (1958) she’riy ertak va felyetonlar toʻplami, „Umr boshlanishi“ (1959) qissasi, „Kuchli qoʻl“ (1965) va „Foydali horlama“ (1971) hikoyalar toʻplamlari nashr etilgan.), „Abadiy olam“ (1972) va „Xudo nuriga“ (1972) ertak va felyetonlar toʻplamlari, „Yoʻl baxtga yetar“ (1972) roman va hikoyalar toʻplami, bolalar uchun sheʼrlar toʻplami. „Valijan hazil: Stikaxdagi kulgili hikoyalar“ (1977), „Erkaklar asra“ (1983) ertak, felyeton va hikoyalar toʻplami, „Toshlar va soyalar“ qissasi (1983), „Afrikalik Toshkentbay: ertaklar“. va hikoyalar“ (1989). Yozuvchi kitoblarining umumiy tiraji 1,2 million nusxadan oshadi. nusxalari.
Sami Abduqahhor bolalar teatrlari uchun bir qancha pesalar ham muallifi boʻlgan („Samadning sarguzashtlari: Oktabr teatri uchun spektakl“, 1973). Oʻzbekiston Respublika qoʻgʻirchoq teatrida uning „Oʻrmondagi imkoniyat“, „Alijon va Valijon“ dramalarini sahnalashtirilgan.
Sami Abduqahhor badiiy tarjima ustasi sifatida ham tanilgan – u rus va Gʻarb klassiklari, shuningdek, zamondosh adiblarining qator asarlar ini birinchi boʻlib oʻzbek tiliga tarjima qilgan. Tarjimalar orasida M.Yu. Lermontovning „Ispanlar“ (Asqad Muxtor bilan birgalikda), Gersenning „Oʻgʻri qargʻa“, Solovyovning „Xoʻja Nasriddin qissasi“, A.Chexovning „Ertaklar va hikoyalar“, X.G.Andersenning „Ertaklar“, Molerning „Skapinning nayranglari“ romani, fin satirigi Martti Larnining „4-umurtqa“ romani, Semyon Babayevskiyning „Oltin yulduz kavaleri“ romani (A.Raximi bilan birgalikda), I.Krilov, M.Gorkiy, S.Marshak, D.Poor, S.Mixalkov, S.Antonov, S.Oleynik, Rabindranat Tagor, Sobir Tohirzoda, I.Arefiyev, P.Vejinov, V.Milchakov, G.Komarovskiy, Yu.Yanovskiy va boshqalarning hikoyalari bor. Jurnalist Boris Parmuzinning yozishicha, Xans Kristian Andersenning (Daniya) uy-muzeyi ekspozisiyasida Sami Abduqahhor tarjimasi bilan daniyalik yozuvchining oʻzbek tilidagi asarlari kitobi taqdim etildi.
„Oʻzbekfilm“ kinostudiyasida Sami Abduqahhor 45 dan ortiq badiiy filmni oʻzbek tiliga dublyaj qilishda ishtirok etgan. Jumladan, „Turnalar uchayapti“, „Mashinadan ehtiyot boʻling“, „Uch plyus ikki“, „Kochubey“, „Oʻgay ona“, „Daxmaza“, „Yarim tunda toʻxtagan soat“, „Yengilmaslar“, „Mitti qochoq“ nomli mashhur sovet filmlarini Sami Abduqahhor oʻzbek tiliga tarjima qilgan va bu badiiy filmlar ekranda namoyish etilgan.
Bibliografiya
Kitoblar
Toʻplamlarda
Xotirlash
Manbalar
uz.wikipedia.org