Sambika

Sambika, sambuka (grekcha: σαμβύκη, lotincha: sambuca) — qadimgi uchburchak arfa turidagi torli cholgʻu asbobi, Gretsiyaga Yaqin Sharqdan olib kelinganlik ehtimoli mavjud. Koʻplab mualliflar sambikani qisqa (odatda toʻrtta) torli, kichik oʻlchamdagi asbob sifatida tasvirlaydilar. Aristid Kvintilian sambikani „ayollar“ asbobi deb hisoblaydi: „Torli cholgʻular <...> orasida sambika oʻzining past kelib chiqishi va qisqa torlarida chiqariladigan juda baland tovushlarning nazokatliligi tufayli ayol tabiatiga yaqindir“. Yunonlarda ham, rimliklarda ham professional ijrochi ayollar uchun maxsus soʻzlar — qadimgi yunoncha: σαμβυκίστρια va sambucistria boʻlgani sambikaning ayollar orasida tarqalganligi haqida bilvosita darak beradi.

Koʻpincha klassik mualliflar (yunon va rimlik) sambikani oʻziga xos trigon (uchburchak arfa) sifatida tasvirlaydilar. Sambikaning spetsifik konstruktiv xususiyatlarini va uning tuzilishini saqlanib qolgan dalillar asosida aniqlashning iloji yoʻq.

Terminning boshqa maʼnolari

Shuningdek, qamal quroli ham sambika deb (Afiney va boshqa mualliflarning fikriga koʻra) nomlangan, chunki oʻz shakli bilan (kema + narvon + choʻzilgan arqonlar) shunday nomlanadigan musiqa asbobiga oʻxshardi. Vitruviyga sambukaning shakllari uning mashhur „jahon uchburchagini“ (schema trigonii mundo) eslatdi. Uygʻonish davrining oxirida (1618) botanik va maʼrifatparvar musiqa ishqibozi Fabio Kolonna oʻzining eksperimental klavikordini „sambuka“ (sambuca) soʻzi bilan atagan.

Manbalar

uz.wikipedia.org