Sakina bint Husayn

Sakina bint Husayn asl ismi Amina boʻlib, (arabcha: سكينة بِنْت ٱلْحُسَيْن) hijriy 47-51-yillar yaʼni 667-671-yillar orasida tug‘ilganlar, 117 hijriy yaʼni 735-yil rabi’ul-avval oyining 5-kunida vafot etgan) Husayn ibn Ali va Rubob binti Imro al-Qaysning qizi edi, hijriy yillar bilan hozirgi yillar orasida tafovut mavjud.

Hayoti

Ism va unvon

Sakina, Sukayna yoki Sukaina (arabcha: سكينة) arabcha ayol ismi boʻlib, „xotirjamlik, sokinlik, osudalik va tinchlik“ degan maʼnoni anglatadi. Turli manbalarda uning asl ismi Amina (arabcha: آمنة) yoki Umayma (arabcha: اُمَیمه). Sakina — bu unvon unga onasi tomonidan berilgan, chunki u juda xotirjam va sokin edi.

Tugʻilishi

Tarixiy manbalarda Aminaning aniq tug‘ilgan yili haqida maʼlumotlar yo‘q ekan. Amina Karbala jangida o‘n-o‘n to‘rt yoshli qiz boʻlgan edi. Hijriy 47-51-yillar orasida tugʻilgan boʻlsa kerak deya taxmin qilingan.

Nasabi

Sakina Husayn ibn Alining (islom payg‘ambari Muhammad(s.a.v) va Alining qizi Fotimaning o‘g‘li, birinchi shia imomi va sunniy masxabining islomdagi „to‘g‘ri yo‘ldagi“ (rashidun) xalifaning to‘rtinchisi boʻlgan) qizi edi. Uning otasi Karbalo jangida Yazid I tomonidan oʻldirilgan uchinchi shia imomi boʻlgan. Onasi Rubob binti Imro al-Qays edi. Uning akalari Ali ibn Husayn Zayn al-Obidin, Ali al-Akbar ibn Husayn va Ali al-Asgʻar ibn Husayn va uning opa-singillari Fotima al-Sugʻro va Ruqayya edilar.

Karbalo jangi

Tarixiy manbalarga ko‘ra, Husayn ibn Alining Kufa ahli taklifi bilan Makkadan Iroqning Kufaga safari va Karbalo jangida bo‘lganida Aminaning karvonda bo‘lgani haqida ko‘plab rivoyatlar ham mavjud. Tarixiy manbalarda Sakinadan Ashuro va Karbalo jangi, jumladan, Ali Akbar qachon o‘ldirilgani va Ashuro kechasi haqida ko‘plab xabar va iqtiboslar keltirilgan. Ibn Shahr Ashub „Manoqib Ale Abu Tolib“ kitobida rivoyat qiladi: Husayn oʻz oilasi bilan oxirgi vidolashuvida unga sabr qilishni tavsiya qilgan. Koʻpgina maqotillar va al-Muhabbar kabi boshqa koʻplab tarixiy maʼlumotlarga koʻra, Sakina Imom al-Hasanning oʻgʻillaridan biri, yaʼni Abdulloh al-Akbar ibn al-Hasson (Abu Bakr bin al-Hassan) bilan turmush qurgan. Ammo Abdullohning Karbaloda shahid boʻlganligi sababli nikoh hech qachon tugamagan.

Asirligi

Kufa

Karbalo jangidan keyin Umar ibn Saʼd qoʻshini Husaynning oilasini asirga oldi va asirlar orasida Aminaning ham nomi tilga olindi, u Islom paygʻambari Muhammadning oila aʼzolari bilan birga Kufaga, soʻngra oʻliklarning boshlari asir sifatida Damashqqa olib ketildi. Sayid Ibn Tavusning Lohufdagi yozishicha, Muharram oyining 11-kuni (milodiy 680-yil 14-oktabr) Ashuro kunidan keyin Umar ibn Saʼd qo‘shini asirlar karvonini jang maydoni tomonga majburlab, jasadlari yonidan oʻliklarni o‘tkazib yuborgan. Asirlar Kufa ko‘chalari va bozorlaridan o‘tgandan so‘ng, askarlar Ubayd Alloh ibn Ziyadning saroyiga kirishdi. Al-Shayhk al-Mufid „Kitob al- irshad“da asirlarning Kufaga yetib kelish sanasini 12-muharram (yaʼni milodiy 680-yil 15-oktabr kuniga toʻgʻri kelgan) kuni rivoyat qilgan.

Hikoya va tarixiy hisobotlar
Karbalo jangidan so‘ng uni Islom payg‘ambari Muhammad (s.a.v) alayhissalom oilasining boshqa aʼzolari bilan birga Kufa va Damashqqa olib ketishdiva asir sifatida Yazid qoʻshinlari o‘liklarning boshlarini nayzaga ko‘tarib koʻrsatishgan, otlarning bo‘yniga osib qo‘yishdi. Qadimdan manbalarga koʻra boshni tanidan judo qilish kabi oʻlim jazolari odamlarga oʻrnak boʻlish uchun koʻrsatilgan va qatl qilishgan, bunday holatlar tarixdan bizga maʼlum. Sayid Ibn Tavus „Lohuf“da rivoyat qilganidek, Muharram oyining 11-kuni, Ashuro voqeasidan keyin Umar ibn Saʼd qo‘shini asirlar karvonini jang maydoni tomon majburlab, o‘liklarning jasadlari yonidan o‘tkazib yuborgan. Husaynning oilasi oʻlganlarning jasadlari bilan xayrlashayotganda Sakina otasining boshsiz jasadini quchoqladi, lekin Umar ibn Saʼdning askarlari uni otasidan majburan ajratib, boshqa asirlarga sudrab olib ketishdi. Manbalarda keltirilishicha, asirlarni Kufa koʻchalari va bozorlaridan oʻtkazib, boshi yalang tuyalarga minib, qoʻl va boʻyniga arqon bogʻlagan askarlar Ubayd Alloh ibn Ziyodning saroyiga kirib kelishgan.

Damashq

Al-Baladhuriy „Aslzodalar nasl-nasabi“ asarida asirlarni Shimr tomonidan yalang boshli tuyalarda Kufadan Levantga olib kelinganini xabar qilgan. Karvonning Kufadan Damashqqa boradigan aniq yoʻli nomaʼlum, ammo Husayn bilan bogʻliq boʻlgan oʻsha mintaqadagi joylar hisobga olinsa, Damashqqa boradigan yoʻl aniqlanadi. 1 safarda (milodiy 680-yil 3-noyabr) asirlar oʻliklarning boshlari bilan Bob Tuma yoki Bob al-Saat orqali Damashqqa kirdilar. Aksariyat tarixchilar esa asirlarni Damashqda 3 dan 7 kungacha boʻlganliklarini xabar qilishgan.

Hikoya va tarixiy hisobotlar
Al-Baladhuriy „Aslzodalar nasl-nasabi“ asarida asirlarni Shimr tomonidan yalang boshli tuyalarda Kufadan Levantga olib kelinganini xabar qilgan. Kufadan Damashqqa boradigan karvonning aniq yoʻli nomaʼlum, ammo Husayn bilan bogʻliq boʻlgan joylarni hisobga olsak, bu mintaqadagi Al-Nuqta masjidi, Mosuldagi Maqom Ra Husayn (Husayn boshligʻi ziyoratgohi) va boshqalar kiradi. Damashqqa boradigan yoʻl aniqlandi. 1 safarda (milodiy 680-yil 3-noyabr) asirlar oʻliklarning boshlari bilan Bob Tuma yoki Bob as-Saat orqali Damashqqa kirishdi, bir paytda shahar bezatilgan va odamlar tomosha qilish uchun kelishdi. Ular Umaviylar masjidiga olib ketilgan, shundan soʻng askarlar asirlarni bir-biriga arqon bogʻlangan holda Yazid saroyiga olib kelishgan. Rivoyatlarda aytilishicha, asirlar koʻz oʻngida Yazid Husaynning boshini oltin idishga solib, hassa bilan urgan. At-Tabariy kabi tarixchilar asirlar Damashqda 3 dan 7 kungacha boʻlganliklarini xabar qilishgan. Tavus buni bir oy deb aytdi, lekin u hadisni sahih deb hisoblamadi. Ibn Bobovayh „Al-Amoliy“da (Shaykh Saduqdan)va Muhammad-Baqir Majlesi „Bihorul -anvor“da Shom ahlining so‘zlariga javoban rivoyat qiladilarki, biz ulardan yaxshiroq asirlarni ko‘rmadik, Paygʻambarning oilasidan Sakina biz asirmiz, dedi.

Madinaga qaytish

Sakina asirlar karvonining boshqa aʼzolari bilan Karbalodan o‘tib Madinaga qaytib keladi. Uning Madinada vafotigacha boʻlgan hayoti haqida koʻp ishonchli xabarlar esa mavjud emas.

Vafoti

Tarixchilar orasida Aminaning qanday vafot etgani va uning dafn etilgan joyi haqida turlicha fikrlari mavjud. Ko‘pchilik manbalarga ko‘ra, uning vafot etgan sanasi 117-yilning 5-Rabiul-avvalida (735-yil 4-aprel) Madinada qayd etilgan deyishgan. U Al-Baqi qabristoniga dafn qilindi. Damashqdagi Bob as-Sag‘ir qabristonida Sakinaga mansub qabr bor. Shuningdek, Misrning Qohira shahridagi boshqa bir qabrva Falastinning Tiberiya shahridagi qabr ham Sakinaga tegishli.

Yana qarang

Manbalar

uz.wikipedia.org