Said Mir Mansur
Said Mir Mansur , yana
Sayyid Mir Mansurxon toʻra (1863-yil, Buxoro — 1918-yil, Karmana, Buxoro amirligi) — mangʻitlar sulolasi vakili, Buxoro amiri Muzaffarning oʻgʻli.
Tarjimayi holi
Said Mir Mansur 1863-yil Buxoroda tavallud topgan, amiz Muzaffarning 14-oʻgʻli. 1918-yil Karmanada vafot etgan. Kattaqoʻrgʻonda dafn etilgan.
Rossiya imperiyasida taʼlim olishi
Said Mir Mansur XIX asrning 70-yillari ikkinchi yarmidan boshlab Rossiyada yashab, u yerdagi „Pajlar korpusi“da tahsil oladi. Toʻra bilan birga Sankt-Peterburgda otaligʻi Abdulvose toʻqsoba ham boʻlgan. Korpusga oʻqishga kirishi bilan Mansur imperator Aleksandr II monogrammasi tushirilgan tilla soatni sovgʻa sifatida olib, umrining soʻnggi kunigacha saqlaydi. 1876-yil 15-dekabrdagi oliy farmoyishiga koʻra, chor hukumati Mansur va uning otaligʻiga moddiy taʼminot uchun yiliga 500 rubl ajratadi, shundan 310 rubli ijara toʻlovi va kundalik xarajatlar uchun shaxsan Abdulvose toʻqsobaga berildi. Korpus oʻqituvchilarining taʼkidiga koʻra, Mansur „fanlarni yaxshi oʻzlashtirib“, „aʼloga“ oʻqigan va yaxshi xulq-atvorga ega boʻlgan. 3-sinfda oʻqib yurganida nemis tilini oʻrganishdan ozod qilingan, sababi tilni oʻrganishda qiynalgan. Boʻsh vaqtlarini esa boshqa Yevropa tillarini, shuningdek, oʻz ona tili va musulmon diniy adabiyotini jadal oʻrganishga bagʻishlaydi. 1881-yilning yozida Mansur Qrim va Odessaga taʼtilga ketadi. 1882-yil sentyabrda Buxoroga otasini koʻrib kelib, u yerdan dekabrda amirning sovgʻa-salomlari bilan oʻqishga qaytib kelgan. Zamondoshlarining maʼlumotlariga asosan rus tilini juda yaxshi bilgan Mirzo Nasrullohbiy toʻqsoba „Pajlar korpusi“ning oxirigi oʻquv yillarida Mansurga otaliq etib tayinlanadi.
Rossiya imperiyasi armiyasida xizmat qilishi
1886-yil 13-aprelda Said Mir Mansur „Pajlar korpusi“ni tamomlagach, kornet harbiy unovini berilib, Moskvadagi 3-Sumi dragunlar polkiga harbiy xizmatga olinadi. Mansur ofitserlik maoshidan tashqari amir Said Abdulahadxondan har yili 2400 rubl ham olgan. 1892-yilda Said Mir Mansur leytenant (poruchik) harbiy unvonini oladi. 1892-yil dekabr oyida Sumi polkining ofitserlari bilan birgalikda Moskvaga tashrif buyurgan amir Abdulahadxon sharafiga ziyofat uyushtiradi. 1895-yilda Mansur shtabs-rotmistr (nemischa: Stabsrittmeister) harbiy unvoni olgan va 1899-yilda xuddi shu unvonda nafaqaga chiqadi. Keyinchalik chor hukumati Mansurning qarzlarini uzib, doimiy nafaqa tayinlaydi. Shundan soʻng Said Mir Mansur bir necha yil davomida Rossiyada yashashni davom ettiradi.
Oilasi
Said Mir Mansur knyazlar xonadonidan boʻlgan Sofiya Ivanovna Seretelliga uylangan, Sofiyadan bir nechta farzandlari boʻlgan. Katta oʻgʻli Nikolay Seretelli yigirmanchi yillarda Moskvadagi Tairov kamerniy teatrining yetakchi aktyorlaridan biri boʻlgan. 1906-yilda Nikolay otasi bilan birga buvisini koʻrish uchun Buxoroga kelgan. Said Mir Mansurning ikkinchi oʻgʻli harbiy boʻlgan boʻlib, Rossiyada harbiy xizmatni oʻtagan, bir nechta rus ordenlari bilan taqdirlangan. U 1918-yil mart oyida Karmanaga hujum paytida vafot etadi. Bundan tashqari, Said Mir Mansurning Georgiy, Valeriy, ismli oʻgʻillari, Lyubov, Tamara ismli qizlari ham boʻlgan.
Buxoro amirligida beklik faoliyati
Said Mir Mansur Buxoroga qaytgach, Karmanaga bek etib tayinlanadi. 1918-yil mart oyida Kolesov voqeasi paytida bolsheviklar Karmanaga hujum qilishib, bekning 5 minglik otryadini magʻlubiyatga uchratishib, Mansurni yarador qilishadi va xotini, uch nafar yosh bolasi va ularning oʻqituvchisi bilan birga asirga olishadi.
Amir Olimxonning xatti-harakati orqali halok boʻlgan Said Mir Mansur Kattaqoʻrgʻonda dafn etilgan.
Bolsheviklar tomonidan Said Mir Mansur oilasining barcha mol-mulki, qimmatbaho buyumlari, oilaviy taqinchoqlar va bolalarining oʻqituvchisiga tegishli boʻlgan Karl Marksning „Kapital“ asari ham talon-toroj qilinadi.
1918-yil sentyabr oyida Said Mir Mansurning bevasi Sofiya Ivanovna Seretelli Buxoro amirligi hukumatidan yetkazilgan zarar uchun 200 ming rubl (uch nafar yosh bolani tarbiyalash uchun) va kundalik xarajatlar uhcun yana 100 ming rubl oladi.
Manbalar
uz.wikipedia.org