Rosa gallica




Rosa gallica  — Rosa turkumiga mansub boʻlgan atirgul turi boʻlib, Galli atirgul , fransuz atirgul yoki Provins atirgul kabi ilmiy nomlarga ega boʻlgan atirgullar oilasiga mansub gulli oʻsimlik turi hisoblanadi. Vatani janubiy va markaziy Yevropa hamda, sharq tomonda Turkiya va Kavkazdir. Rosa gallica Markaziy Yevropada yetishtiriladigan atirgulning birinchi turlaridan biri hisoblangan. Bu bir nechta muhim navlarning ajdodi boʻlib xizmat qiladi.

Tavsifi



Rosa gallica — katta yamoqlarni hosil qiluvchi bargli buta . Yupqa tanali, toʻgʻri yoʻnalgan tikanlari bu turda har xil oʻlcham va kattalikka ega. Barglari uchdan yettigacha koʻk-yashil barglardan iborat boʻlib, bir-biri bilan qarama-qarshi barg hosil qilib birikadi. Gullari uch-toʻrttadan toʻplanib, bezli pedikellarda joylashgan. Har bir gulning besh yoki undan ortiq gulbarglari bor, baʼzida qoʻsh gulbarglar hosil qiladi. Gullar xushboʻy va chuqur pushti rangga ega. Urugʻlari sharsimon-tuxumsimon, 10-13 mm diametrli va toʻq sariqdan jigarranggacha boʻlgan rangdan iborat.

Oziq-ovqat sanoati sohasida Rosa gallicadan olingan atirgul barglari ekstrakti, tibbiyotda inson organizmiida yalligʻlanish va terida ajinlarni kamaytiradigan xususiyatlarga ega ekanligi olimlar tomonidan isbotlangan.

Gallica navlari guruhi



R. gallica turga oid navlari va duragaylari tashqi koʻrinishga yaqin boʻlgan navlar guruhi sifatida koʻrib chiqiladi, Gallica guruhi atirgullari ularning aniq kelib chiqishi odatda nomaʼlum va boshqa turlar ham ishtirok etishi mumkin. Ular osonlik bilan yetishtiriladi. Gallica guruhi atirgullari oʻz turning maxsus vegetativ belgilariga ega:

Apozekar atirguli



Yarim juft qanotcha shaklidagi chuqur pushti rangli gullari boʻlgan oʻsimliklar R. gallica var nomi ostida turli xil koʻrinishga ega deb hisoblangan. R. gallica officinalis, yoki nav sifatida 'Officinalis' nomlari ham mavjud. U manzarali atirgul, qip-qizil Damask atirgul yoki Lankasterning qizil atirguli deb ham ataladi. Bu Lancashire grafligining gulidir . Bir nav R. gallica var. officinalis 'Versicolor', chiziqli pushti gullari bilan, shuningdek, Rosa mundi nomi bilan ham tanilgan. Shuning ana shu navlar asosida turli navlar yaratilgan.

Oʻsimlik nomlari Rosa Gallica f. trigintipetala yoki Rosa Trigintipetala Rosa damascena turning sinonimlari hisoblanadi.

Tarixi



U qadimda yunonlar va rimliklar tomonidan yetishtirilgan va odatda oʻrta asr bogʻlarida oʻstitilgan. 19-asrga qadar u yetishtiriladigan atirgulning eng muhim turlari boʻlgan va koʻpchilik zamonaviy Yevropa atirgul navlari oʻzlarining ajdodlarida R. gallicadan kamida kichik oʻlchamga ega hisoblanadi.
Rosa gallica yaxshi qurigan tuproqda toʻliq quyoshli va yarim soyada osongina yetishtiriladi; asosn −25 °C gacha boʻlgan haroratga bardosh bera oladi.

Quyidagi tur asosida yaratilgan navlar va duragaylar hozirda Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining Garden Merit mukofotiga ega boʻlgan.

Boshqa mashhur navlarga quyidagi oʻsimliklar kiradi:

Manzarali navlari




Manbalar




Havolalar




uz.wikipedia.org

Uzpedia.uz