Rosa × alba
Rosa × alba ,
York oq atirgul , nomaʼlum ota-ona, gibrid atirgul boʻlib, qadim zamonlardan beri Yevropada yetishtirilib kelinadi. U dastlab gullarining shirin hidi uchun oʻstirilgan boʻlishi mumkin, ammo hozir kunda qishga chidamli bogʻ butasi sifatida keng ishlatiladi. Madaniy shakllari oq yoki pushti gullarga ega va koʻp bargli oʻsimlik hisoblanadi. Qizil yoki sariq gulli navlari bilan gibrid navlari ham yetishtirilgan.
Tavsifi
Rosa × alba oʻsimliklari poya shakli yoysimon tuzilgan, barglari zangori yashil boʻlgan baland butalardir. Ular faqat yozning oʻrtalarida gullaydi. Oʻsimlik sovuqqa juda chidamli va kasalliklarga bardoshli hisoblanadi, shuning uchun ular shimoliy Skandinaviya va Kanada kabi subarktik iqlim uchun yangi navlarni yaratish maqsadida ishlatiladi. Bu ajoyib butalar soya va yarim soyasevar oʻsimliklar boʻlib, quruq iqlimga bardosh bera oladi va ularni yarim yovvoyi sharoitda osongina moslasha olishadi. Shvetsiya va Finlandiyada fransuz navli „Minette“ R. × suonum (Mustialanruusu) deb nomlangan yovvoyi atirgul turi uchraydi. Mustiala atirgul finlari atirgullar turkumiga tegishli boʻlib, „Skandinaviya mamlakatlaridan tashqarida nomaʼlum, garchi u 1819-yilda Fransiyada etishtirilgan“. Topilgan alba atirgullari Germaniyada juda keng tarqalgan; baʼzilari mahalliy oʻzgarishlar boʻlishi mumkin, ammo baʼzilari nomini oʻzgartirishni kutayotgan eski navlar boʻlishi mumkin.
"Ota-ona" navi haqidagi gipotezalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Rosa × alba genetik jihatdan geksaploid boʻlib, har bir hujayrada oltita xromosoma toʻplamiga ega, yaʼni u kamdan-kam uchraydigan diploid, tetraploid va pentaploid toʻplamga ega boʻlgan atirgullar bilan ham chatishadi. Maskyu va Primavesi 2005-yilda Grem va 1993-yilda Primavesi tomonidan R. arvensis (diploid) va R. gallica (tetraploid) ning xromosomalarning koʻpayishi natijasida triploid naslidan olinganligi haqidagi taklifi xato boʻlgan degan xulosaga kelishdi. R. alba R. canina bilan baʼzi yadroviy DNK ketma-ketliklarini chatishtirib koʻriladi va bu tur R. gallica oʻrtasidagi gibridlanish natijasi sifatida olingan boʻlishi mumkin.
Alba navlari
Hozirgi kunga kelib seleksiyada yetishtiriladigan Rosa × alba navlariga quyidagi navlar kiradi:
Seleksiya navlari
Gibrid navlarga quyidagilar kiradi:
Rosa x alba madaniy turlari
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org