Rinat Dasayev
Rinat Fayzrahmanovich Dasaev -sovet futboli darvozaboni.1957-yil 13-iyunda Astraxanda tugʻilgan.SSSRda xizmat koʻrsatgan sport ustasi (1988-y.).1988-yilgi Yevropa chempionatining kumush medali sovrindori.1980-yilgi Olimpiadaning bronza medali sovrindori.SSSR chempioni-1979,1987.FIFA 100 roʻyxatiga kiritilgan."Dunyoning eng yaxshi darvozaboni" mukofoti sovrindori-1988.
Tarjimai holi
Dastlabki yillar
Bolaligida u suzish bilan shugʻullangan.Butunittifoq bolalar musobaqalarida qatnashgan, keyin qoʻlidan operatsiya qilingan.Shundan soʻng suzishga boʻlgan ishtiyoqi yoʻqoladi, u futbol tanlaydi.9 yoshida u „Volgarya“ futbol maktabiga qabul qilindi.Birinchi murabbiy-Gerald Blednix.Avvaliga u maydonda hujumchi pozitsiyasida oʻynagan.Bu pozitsiyada u nisbatan ancha kuchsiz edi.Keyinchalik Dasayevning aytishicha darvozabon boʻlishi tasodifiy boʻlgan:Andoza:Начало цитаты
Odnajdi zimoy prishyol minut za 20 do trenirovki, ot nechego delat poshyol k vorotam. Trener posmotrel i govorit: „Segodnya davay tebya v vorotax poprobuem“. S etogo dnya i nachalas moya vratarskaya jizn.
Andoza:Конец цитаты
Qishda bir marta mashgʻulotga 20 daqiqa oldin kelgan edim, hech qanday ishim yoʻq, darvoza oldiga borib turganimda.Murabbiy menga qaradi-da: „Kel bugun seni darvozada sinab koʻramiz“ dedi.Shu kundan boshlab mening darvozabonlik faoliyatim boshlandi.
Afsonaviy darvozabon Rinat Dasayev: "Men televizorda futbol tomosha qilayotganimda ichimdan juda qiynalaman-men futbol ichida bo'lishni xohlayman"
Darvozabonlik ampulasida u koʻplab bolalar va oʻsmirlar respublika musobaqalarida qatnashgan.1973-yilda Dasayev birinchi marta Novorossiyskda boʻlib oʻtgan SSSR chempionatining hudud musobaqalarida „Musobaqaning eng yaxshi darvozaboni“ sovrinini oldi.
Moskva viloyati davlat Jismoniy tarbiya institutini tamomlagan.
"Volgar"
U futbolchilik faoliyatini Astraxanda boshlagan, u yerda 1975-yilda „Volgarya“ darvozasidan joy olgan. Dasayev oʻzining birinchi oʻyinini 1975-yil 5-avgustda Grozniyda „Volgarya“ tarkibida mehmonda „Terek“ga qarshi oʻtkazdi (22-tur oʻyini). Grozniy oʻsha yili guruh peshqadamlaridan biri boʻlib, ajoyib holatda edi va hech qanday qiyinchiliksiz 2:0 hisobida gʻalaba qozondi.
1975-yil 7-avgustda Dasayev yana „Volgarya“ darvozasini Stavropolning „Dinamo“ga qarshi oʻyinda himoya qildi, ammo uchrashuv oxirida u jarohat oldi va safdan chiqdi.Bu uchrashuvda Astraxanliklar 0:1 hisobida imkoniyatni boy berdi. Dasayev keyingi yili yaʼni 1976-yilda jamoaning haqiqiy yetakchisiga aylandi.Oʻshanda u jamoaning mavsumdagi 40 ta oʻyinidan 26 tasida asosiy tarkibda oʻyinga tushdi va Yuriy Makovdan jamoaning asosiy darvozabonligini tortib oldi.
1977-yilda u jamoaning ajralmas darvozaboniga aylandi.Astraxan jamoasining asosiy jamoasida u 31 oʻyindan 30 tasini oʻtkazdi.
"Spartak" (Moskva)
1977-yil 11-sentabrda Dasayev „Volgarya“ tarkibidagi soʻnggi 58-oʻyinida maydonga tushdi.Oʻsha mavsumda SSSR futbol chempionatining 1-ligasida oʻynagan Moskvaning „Spartak“ klubiga oʻtdi."Spartak" klubiga uni „Volgarya“ bosh murabbiyi Fyodor Novikov tavsiya qilgandi.Uning oʻzi esa 1978-yilda Moskva jamoasi murabbiylar shtabiga qoʻshilgan.
„Spartak“da u tajribali Aleksandr Proxorov bilan asosiy tarkibdan joy olish uchun raqobatlashishiga toʻgʻri keldi.Uzoq vaqt davomida Dasayevga darvozada joy berilmadi. U Voroshilovgradda „Spartak“ uchun birinchi oʻyinini „Zari“ga qarshi oʻtkazdi.U yerda darvoza daxlsizligini saqlab qoldi.Keyin „Spartak“ „Lokomotiv“ga qarshi oʻyinda gʻalaba qozondi va Dasayev yana gol oʻtkazib yubormadi.
„Spartak“dagi faoliyati davomida u oʻzining oʻyin uslubini ishlab chiqa boshladi:
Natijada yaxshi oʻyin koʻrsata boshladim. Konstantin Ivanovich toʻpni oyogʻi bilan oʻyinga kiritmaslikni, balki toʻpni qoʻli bilan sheriklariga tashlashni qatʼiy oʻrgatdi.Shunday aniq toʻpni uloqtirginki darhol qarshi hujum boshlash mumkin boʻlsin.Men futbolchilarni nafaqat himoyachilarni, balki yarim himoyachilar va hujumchilarni ham boshqarishni oʻrgandim.Axir darvozabon oʻyinning butun manzarasini hammadan koʻra aniq koʻra oladi.Vaqt oʻtishi bilan mening oʻziga xos uslubim shakllandi.
Afsonaviy darvozabon Rinat Dasayev: "Men televizorda futbol tomosha qilayotganimda ichimdan juda qiynalaman-men futbol ichida bo'lishni xohlayman"Bundan tashqari murabbiylar Dasayev oʻyinining oʻziga xos xususiyatini qayd etishdi.Toʻpni oʻyinga kiritgandan keyin u oyoqlari bilan oldinga sakrab oʻtardi.Shu ishlari uchun Rinat SSSRda xizmat koʻrsatgan sport ustasi,Sovet Ittifoqi terma jamoasi darvozaboni keyinchalik sovet sport jurnalistikasi ustalaridan biri Vladimir Maslachenko tomonidan bir necha bor tanqid qilingan.Klassik sovet darvozabonlik maktabining tarbiyalanuvchisi boʻlgan Vladimir Maslachenko darvozabon toʻp uchun faqat qoʻllari bilan oldinga harakat qilishi kerakligini taʼkidladi.Dasayev, oʻz navbatida, oyogʻi toʻpga tezroq yetib borishini koʻrgan epizodlardagina bu usulni qoʻllaganini payqadi.
1979—1988-yillarda u Moskvaning „Spartak“ jamoasi asosiy darvozaboni,1979-yildan 1990-yilgacha SSSR terma jamoasi darvozaboni boʻlgan.Moskva „Spartak“ tarkibida u ikki marta — 1979 va 1987-yillarda SSSR chempioni boʻlgan.1980,1981,1983,1984,1985-yillarda Sovet Ittifoqi chempionatining kumush medali sovrindori.1982 va 1986-yillarda Ittifoq chempionati oliy ligasida bronza medallari sovrindori boʻlgan.
Sovet Ittifoqining asosiy sport futbol haftalik nashri „Futbol-Xokkey“ soʻroviga koʻra,1982-yilda Sovet Ittifoqining eng yaxshi futbolchisi. 1988-yilda „Dunyoning eng yaxshi darvozaboni“ xalqaro mukofotining birinchi sohibi boʻldi.
U olti marta-1980,1982,1983,1985,1987 va 1988-yillarda SSSRning eng yaxshi darvozaboni uchun „Ogonyok“ jurnalining mukofoti sohibi boʻlib, sovet futboli darvozabonlari uchun mutlaq rekord oʻrnatdi."Spartak"da faoliyat koʻrsatgan yillarida ketma-ket oʻn yil davomida SSSRning eng yaxshi 33 nafar futbolchisi roʻyxatiga kiritildi.Shu bilan birga, toʻqqiz marta — birinchi oʻrinda qayd etildi: 1979,1980,1981,1982,1983,1985, 1986,1987 va 1988-yillarda.Faqat 1984-yilda u ushbu roʻyxatda ikkinchi oʻrinni egalladi.Chunki oʻsha yili SSSR chempioni boʻlgan Leningradning „Zenit“ klubi darvozaboni Mixail Biryukovga birinchi oʻrinni boy berdi.
"Sevilya"
1988-yilning noyabrida u ikki million dollar evaziga Ispaniyaning „Sevilya“ klubiga oʻtdi. Shu bilan birga „Sevilya“ „Spartak“ bilan oʻrtoqlik uchrashuvi oʻtkazdi (1:2).Unda Dasayev birinchi boʻlimni moskvaliklar, ikkinchi boʻlimni „Sevilya“ tarkibida oʻtkazdi.Biroq, yangi klubga moslashish oson kechmadi.Uch hafta oʻtgach Dasayev SSSRga qaytish yaxshiroq degan qarorga keldi va bu istagini „Sevilya“ prezidentiga aytdi.Ertasi kuni uning uyiga klubdan butun delegatsiya kelib,Rinatni jamoada qolishga koʻndirishdi.Shundan soʻng Dasayev ular unga ishonishlarini va uning ketishini istamasliklarini tushundi.
Muxlislar oʻz navbatida Dasayev bilan birga „Sevilya“ Ispaniya chempioni boʻlishini kutishardi. Dasayev bilan „Sevilya“ yaxshiroq oʻynay boshladi, ammo ular erishgan eng yaxshi natija — 1989/1990-yilgi mavsumda UEFA kubogida oʻynash huquqini qoʻlga kiritishlari boʻldi.
Yangi mavsumda Dasayev jarohat oldi jarrohlik amaliyotini oʻtash kerak edi.Bu vaqtda uning oʻrniga chempionat oʻyinlarida oʻzini muvaffaqiyatli koʻrsatgan „Barselona“ning yosh darvozaboni Xuan Karlos Unsue qabul qilindi. Dasayev tuzalgach unga Braziliyaga borishni taklif qilishdi, ammo u rad etdi.Shartnoma shartlari unga mos kelmadi.Natijada Dasayev ishsiz qoldi.Men Moskvaga qaytish haqida oʻyladim keyin doʻstlarimga qoʻngʻiroq qildim.Ular imkoniyat boricha Ispaniyada qolishimni maslahat berishdi.
Keyingi faoliyati
Koʻp oʻtmay u „Sevilya“ning ikkinchi jamoasida murabbiy boʻldi.Bir yildan soʻng uni asosiy jamoaga — darvozabonlar bilan ishlashga olib kelishdi.Oʻsha paytda „Sevilya“ni Luis Aragones boshqargan.U bilan ajoyib munosabatlar oʻrnatilgan edi. Aragonesdan keyin jamoaga kelgan portugaliyalik Toni Oliveyra Dasayev bilan yaxshi munosabatda boʻlmagan jamoa bosh murabbiyi boʻldi. Natijada u Ispaniya quyi divizionidagi jamoalardan birida bosh murabbiy sifatida ish boshladi.U oʻz jamoasiga „Sevilya“dan bir nechta oʻyinchilarni oldi.Ammo oradan maʼlum vaqt oʻtib klub rahbariyati faqat mahalliy futbolchilar maydonga tushishi kerak degan qarorga keldi.Shundan soʻng Dasayev jamoani tark etdi.
Ispaniyada u biznes bilan shugʻullandi.1992-yil boshida u sport mahsulotlari sotiladigan oʻz doʻkonini ochdi.Biroq u biznes hech qanday zavq keltirmasligini tezda angladi (bundan tashqari, doʻkon bankrot boʻldi) va oʻzini butunlay bolalar murabbiyligiga bagʻishladi.
1990-yillarning oxirida „Komsomolskaya pravda“ muxbiri Sergey Yemelyanov gazetaga intervyu olish uchun Dasayevni qidirishga harakat qildi.Maʼlum boʻlishicha Dasayevning Ispaniyada qayerda ekanligini hatto uning onasi va ukasi Rafiq ham bilishmagan.Basketbolchi Xose Biryukov vositachiligida Dasayev bilan aloqa oʻrnatishga muvaffaq boʻlishdi.Ispaniyaga uchib kelgan Yemelyanov va Dasayevning qarindoshlari Rinatni vataniga qaytishga koʻndirishga muvaffaq boʻlishdi.
1998-yilning yozidan boshlab u "Spartak" da murabbiy boʻldi, oʻrinbosar darvozabonlar bilan ishladi.Shu bilan birga u tez orada Moskva yoshlar futbol jamoasida murabbiy boʻldi (1986 — R.).Turli xalqaro musobaqalarda qatnashdi. Bosh murabbiy Oleg Yuzvinskiy ishdan boʻshagach, u ham jamoani tark etdi.
1998-yil 23-sentabrda Moskvada Rinat Dasaev bilan xayrlashuv oʻyini tashkil etildi.Unda Rossiya klublari terma jamoasi va SSSR faxriylari terma jamoasi uchrashdi.Oʻyin 3:1 hisobida Rossiya klublari terma jamoasi foydasiga hal boʻldi.
Shu bilan birga u faxriylar musobaqalarda oʻynashni davom ettirdi."Spartak" faxriylari jamoasida oʻynadi.Mavsumda 80 tagacha oʻyin oʻtkazdi.
1999-yilda u „Spartak“ni tark etdi. Chunki klub Dasayev oldidagi majburiyatlarini bajarmagan edi. 2000-yilda u „Formula Avtosport“ Assotsiatsiyasi A.S.R. poyga jamoasining (F-1600 sinfida harakat qilgan) prezidenti boʻldi.
2003-yildan-Rinat Dasayev oʻzi tomonidan asos solingan Futbol va darvozabonlik akademiyasining prezidenti boʻldi.
2003-yil sentyabrda Rossiya terma jamoasi bosh murabbiyi etib Georgiy Yartsev tayinlangandan soʻng darvozabonlarni tayyorlash boʻyicha uning yordamchisi boʻldi.2005-yilning aprelida Yartsev ishdan boʻshagach, u ham terma jamoani tark etdi.2006-yil iyulda Dasayev bilan Rossiya terma jamoasida darvozabonlar murabbiyi sifatida ishlashni tiklash va Rossiya yoshlar va oʻsmirlar terma jamoalarida darvozabonlarni tayyorlashni nazorat qilish boʻyicha muzokaralar olib borildi.Biroq shartnoma hech qachon imzolanmadi.
2008-yilda Moskvada boʻlib oʻtgan UEFA Chempionlar Ligasi finali elchisi boʻlgan.
2007—2008-yillarda „Torpedo“ (Moskva) futbol klubi murabbiylaridan biri boʻlgan.U „Rossiya Davlat sport qo'mitasining 80 yilligi“ yubiley medali bilan taqdirlangan.
Televizion reklamalarda paydo boʻlgan. A.Lvov bilan hamkorlikda „Jamoa darvozabondan boshlanadi“ (M.,Sovet Rossiyasi,1986) kitobini yozdi.
Terma jamoadagi faoliyati
U SSSR terma jamoasidagi birinchi oʻyinini 1979-yil 5-sentyabrda GDR terma jamoasiga qarshi (1: 0), oxirgi oʻyinini 1990-yil 9-iyunda Ruminiya terma jamoasiga qarshi oʻtkazdi (0:2).
1979-yilda Moskva jamoasi tarkibida SSSR xalqlari Spartakiadasi gʻolibi boʻldi.SSSR terma jamoasi tarkibida-1980-yilgi Olimpiya oʻyinlarining bronza medali va 1988-yilgi Yevropa chempionatining kumush medali sovrindori boʻldi.
Sovet Ittifoqi terma jamoasi tarkibida Jahon chempionatining uchta final turniri ishtirokchisi-1982,1986 va 1990-yillarda.Futbol darvozabonlari orasida u SSSR terma jamoasida eng koʻp oʻyin oʻtkazgan-91 ta oʻyin.
Sovet terma jamoasi darvozasini uchta jahon chempionatlarida (1982, 1986,1990) va bitta Yevropa chempionatida (1988) himoya qilgan.
Moskvadagi Olimpiada o'yinlarida SSSR Olimpiya terma jamoasi darvozasida turib uchun 6 ta oʻyin oʻtkazgan.
U SSSR terma jamoasi oʻyinchilari orasida (O.Bloxindan keyin) terma jamoa uchun oʻtkazilgan oʻyinlar soni boʻyicha ikkinchi oʻrinda turadi (91).
Yutuqlari
Oilasi
Birinchi xotini-Nelly Gaas, gimnastikachi.Ispaniyadan ketganidan soʻng ular ajrashishdi.Xotini Saragosada gimnastika maktabini ochdi va u yerga bolalarni olib ketdi.Katta qizi Elmira badiiy gimnastika boʻyicha Ispaniya chempioni, kichigi Kristina. Aktyor Aleksandr Fatyushin 1985-yilda Dasayevning birinchi toʻyida guvoh boʻlgan.
Ispaniyada 1994-yildan beri u mahalliy qiz Mariya del Mar (nikoh 2002-yilda roʻyxatdan oʻtgan) bilan yashay boshladi.Uni birinchi turmushidan oʻgʻli Migel bilan birga olib ketdi.Ularning qizlari Beatris va Aliya (2003-yil 4-sentyabrda tugʻilgan), oʻgʻli Salim (2006-yil sentyabrda tugʻilgan) bor edi..
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org