Ribes sanguineum

Ribes sanguineum , gulli smorodina , qizil gulli smorodina yoki qizil smorodina[2] — gulli oʻsimliklarning Grossulariaceae oilasiga mansub boʻlib, vatani gʻarbiy AQSh va Kanada.

Tavsif

Boʻyi 3 metrgacha gacha oʻsadigan bargli buta. Tabiiyki, u koʻp poyali boʻlib, toʻgʻridan-toʻgʻri dumaloq boʻlib, daraxt shaklida oʻstirilishi mumkin.

Poʻstlogʻi toʻq jigarrang-kulrang, och jigarrang yasmiqlar bilan ajralib turadi.

Barglari navbatma -navbat joylashgan, oddiy, 2-7 santimetr va keng, beshta boʻlakli. Bahorda yosh daraxtlar kuchli smolali hidga ega boʻladi.

Gullar erta bahorda, barglar paydo boʻlishi bilan bir vaqtda hosil boʻladi.

Mevasi taxminan toʻq binafsha oval, 1 sm uzunlikdagi rezavor meva. Mevasini yeyish mumkin, ammo taʼmi yoqimsiz.

Taksonomiya

Turlari

Etimologiya

Lotincha binar nomi sanguineum „qon-qizil“ degan maʼnoni anglatadi.

Tarqalish

Uning vatani Amerika Qoʻshma Shtatlari, Kanada va Meksikaning gʻarbiy qismidir. Gʻarbiy Britaniya Kolumbiyasida, Vashington va Oregonda u Kaskadlarning gʻarbidagi ham hududlarda keng tarqalgan. Kaliforniyada u qirgʻoq yaqinida va Santa Barbara okrugigacha janub hududlarida oʻsadi. Meksikada u faqat Tinch okeanidagi Gvadalupe orolida oʻsadi. Garchi uning saqlanish holati qolgan hududda xavfsiz boʻlsa-da, Aydaxoda u jiddiy xavf ostida va Bonner, Kootenai, Beneva va Adams okruglarida kamdan-kam uchraydi.

U moʻtadil Yevropa va Avstraliyada keng tarqalgan va madaniylashtirilgan.

Qizil gulli smorodina erta bahorda kolibrilar va kapalaklar yordamida changlanadi. Buta barglarni va rezavorlar qushlar, kiyiklar, mayda sutemizuvchilar tomonidan isteʼmol qiliadi. Uning shoxlari qushlar uyasi uchun juda qulay joy.

Bu tur 1920-yillardan boshlab Amerika Qoʻshma Shtatlarida 1966-yilda Ribes va Gʻarbiy oq qaragʻay populyatsiyalari orasida qarama-qarshili kuchayganligi sababli taqiq bekor qilinmaguncha federal darajada cheklangan edi [17] .

Qizil gulli smorodina soyaga chidamli oʻsimlik, ammo quyoshli joylarni afzal koʻradi. U qurgʻoqchilikka yaxshi toqat qiladi, lekin salqin va nam sharoitlarda yaxshiroq rivojlanadi.

Invaziv tur sifatida

Qizil gulli smorodina 1904-yilda naturalizatsiya qilinganidan beri Yangi Zelandiyada invaziv tur boʻlib kelgan, u yerda u butalar va suv yoʻllari boʻylab mahalliy oʻsimliklarni siqib chiqaradigan zich toʻplamlarni hosil qiladi.

Bu tur Tasmaniyada „muhim ekologik begona oʻt“ hisoblanadi, ammo u keng tarqalmaganligi sabali muhofazaga muhtoj.

U erta bahorda yorqin rangli va xushboʻy gullari va qushlar uchun ajoyib yashash sharoitigi ega buta sifatida mashhur bogʻ boʻlib qolmoqda. Oqdan toʻq qizil ranggacha gul ochadigan koʻplab navlari yaratilgan. Quyidagi navlar Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining Bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga sazovor boʻldi:

Foydalanish

Mahalliy aholi rezavorlardan oziq-ovqat sifatida foydalanadilar, ularni yangi yoki quritilgan holda isteʼmol qiladilar yoki ulardan murabbo, pirog, sharbat yoki sirop tayyorlaydilar. Gullar ichimliklar, ayniqsa spirtli ichimliklarni quyish uchun ishlatilishi mumkin.

Manbalar

uz.wikipedia.org