Rayta bint As-Saffoh

Rayta bint As-Saffoh (arabcha: رايته بنت السفاح) — Abbosiylar malikasi, birinchi Abbosiy xalifasi As-Saffohning qizi (hukmronligi 750-754-yillar), ikkinchi Abbosiy xalifasi Al-Mansurning jiyani (hukmronligi 754-775-yillar) va uchinchi Abbosiy xalifasi Al-Mahdining birinchi xotini boʻlgan (hukmronligi 775-785-yillar).

Biografiya

Rayta As-Saffohning Quraysh qabilasining Banu Maxzum urugʻiga mansub mashhur xotini Ummu Salama binti Yaʼqub al-Maxzumiydan qizi edi. Uning otasi birinchi Abbosiy xalifasi boʻlib, 750—754-yillarda hukmronlik qilgan.

Raytaning onasi tomondan Umaviylar shahzodasi Maslama ibn Hishom bilan birinchi nikohidan Said ibn Maslama ismli oʻgay akasi bor edi. Said Umaviylar xalifasi Hishomning nabirasi (hukmronligi 724-743-yillar) edi. Said Abbosiylar davridagi tarixiy anʼanalarning ogʻzaki tashuvchisi boʻlgan.

Otasi vafot etganida Rayta juda yosh edi. As-Saffahning ukasi Al-Mansur hijriy 136-yil Zulhijjadan 158-yil Zulhijjagacha (milodiy 754-775-yillar) qariyb yigirma ikki yil hokimiyatni boshqarib, Abbosiylar xalifaligini mustahkamlash masʼuliyatini oʻz zimmasiga olgan edi.

761-yilda Abbosiy xalifasi Al-Mahdi Xurosondan qaytgach, Raytaga birinchi xotini sifatida uylandi. U Ubaydalloh va Ali ismli ikki oʻgʻilni dunyoga keltirgan.

Rayta turmush oʻrtogʻi Al-Mahdi Hijozda tugʻilgan yamanlik arab ayoli Al-Xayzuron bintu Atta bilan turmush qurguniga qadar uning eng suyukli rafiqasi boʻlgan. Al-Xayzuron Al-Mahdini ozod qilishga va unga uylanishga koʻndirib, Raytani imtiyozlaridan mahrum qildi, shuningdek u garchi oʻsha paytdagi odatlar qulning oʻgʻillarini merosxoʻr deb atashga ruxsat bermagan uning Rayta tomonidan oʻgʻllarini valiahdlikdan (taxt vorisi) mahrum qilishga, uning oʻrniga oʻzining oʻgʻllarini merosxoʻr deb eʼlon qilishga koʻndirgan. Shu paytdan boshlab u xalifaning eng nufuzli xotini boʻlgan.

Oila

Rayta xalifalikning hukmron xonadoni boʻlgan Abbosiylar sulolasi bilan ona va ota tomondan qarindosh boʻlgan. U bir qancha Abbosiy xalifalari, Abbosiy shahzodalari va malikalariga zamondosh edi.

Manbalar

Adabiyotlar

uz.wikipedia.org