Qozoq-qoraqalpoq munosabatlari

Qozoq-qoraqalpoq munosabatlari – ikki xalq oʻrtasidagi iqtisodiy va siyosiy aloqalar. XV-XVI asrlarda Qoraqalpoqlar Noʻgʻay Oʻrdasi tarkibiga kirgan. XVI asr oxiridagi tarixiy maʼlumotlar qoraqalpoqlarning Sirdaryodagi Sigʻanoq shahri atrofida qozoqlar qoʻshnisi sifatida yashab, iqtisodiy aloqada boʻlganligini koʻrsatilgan. Buxoro xoni Imomqul (1611—1642) Sirdaryo sohillariga yurishga otlanadi, qozoqlar va qoraqalpoqlar birlashib, unga qarshi kurash boshlaydilar. Maʼlumki, qoraqalpoqlar qozoq xonlari qoʻshinlari tarkibida jungʻorlarga qarshi urushlarda qatnashgan. Tauke xon davrida qoraqalpoqlar Qozoq xonligiga tobe edi. „Katta falokat yillarida“ („Oqtaban shubirindi“) qoraqalpoqlar qozoqlar bilan birgalikda Buxoro va Xiva xonliklari chegarasiga koʻchib oʻtdilar. Keyin qoraqalpoqlar ikki qismga boʻlingan – „pastki“ va „yuqori“. Yuqori qoraqalpoqlar Sirdaryodan yuqoriga koʻtarilib, Toshkentga qarab harakatlanishdi. Pastkilar Abulxayrxonga boʻysunib, Sirdaryoning quyi oqimiga joylashdilar. Kichik Juz qozoqlari bilan birgalikda 1731-yilda ular Rossiya imperiyasiga boʻysundilar. 1743-yilda qoraqalpoqlar Abulxayrxonga soliq va oʻlpon toʻlashdan bosh tortdilar. Xon kutilmaganda ularga bostirib kirib, koʻp odamlarni va 40 ming bosh chorva mollarini asirga oladi. Shundan soʻng ularning bir qismi „yuqori“ qoraqalpoqlarga koʻchib oʻtdi, qolganlari Xiva xonligi chegarasida joylashdilar. 19-asrning ikkinchi yarmida ular Xiva xoniga boʻysunib, nihoyat Sirdaryoning quyi qismiga joylashdilar.

SSSRda va hozir

1925—1930-yillarda Qoraqalpoq Muxtor viloyati Qozoq Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi tarkibiga kirdi.

Qoraqalpogʻiston Respublikasi bilan Qozogʻiston Respublikasi oʻrtasida mintaqaviy, savdo-iqtisodiy va madaniy aloqalar izchil rivojlanmoqda.

Tekshirish punktlari

Oʻzbekiston-Qozogʻiston chegarasidagi nazorat-oʻtkazish punktlarining faoliyati 2001-yil 16-noyabrdagi kelishuv va unga muvofiqlashtirilgan bayonnomalar bilan tartibga solinadi.

Manbalar

uz.wikipedia.org