Qozig'urt togʻi
Qozig'urt togʻi -Talas Olatauning janubi-gʻarbiy tizmasidagi past tizmadir.
Geografik joylashuvi
Turkiston viloyati markazi Chimkentdan 35 km janubda joylashgan.Shimoli-sharqdan janubi-gʻarbga 55 km choʻzilgan.Markaziy balandlikning uzunligi 22 km,hozir esa 10 km. Eng baland joyi tizmaning sharqiy qismida (1768 m) joylashgan.
Yer shakli
Sharqdan gʻarbga qarab pasayib,800 m gacha pasayadi. Gʻarbdagi eng baland joyi 875 m (Bagonali) togʻidir.Shimoliy yon bagʻirlari bir necha tizmalarga shoxlangan boʻlib,ular tekislangan. Keles daryosidan boshlanadigan janubi-sharqiy yon bagʻri tekis.
Geologik tuzilishi
Tektonik tuzilishi jihatidan paleozoy burmasiga kiradi.Ko'pgina geologik jinslar ohaktoshdan iborat.Relyefda karst jarayonlari kuzatiladi.
O'simligi
Togʻ tizmasining sharqiy qismidagi qoʻngʻir tuprogʻida bugʻdoy aralash butalar,nargiz,gʻarbiy qismida past boʻz,och boʻz tuproqda bahorgi koʻp yillik oʻsimliklar,yam-yashil oʻsimliklar, oʻsimtalar, oʻtlar va boshqalar uchraydi. b., beda yon bagʻirlarida, boʻz, dara va vodiylarda archa, doʻlana, olma daraxtlari oʻsadi.
Qozigurt haqidagi qadimgi afsona
Qadimgi afsonalarga ko'ra, Nuhning kemasi To'fon paytida Arabistondagi Yahudo tog'ida to'xtagan.Qozoq (turkiy) afsonasiga koʻra,toʻfon kelganda Nuh paygʻambar [“toʻfon” afsonasining qadimgi versiyasida Nuh paygʻambar nomi oʻrniga “Yvshqar-ota” (“Jilag'an-ata”) nomi berilgan, "Jilauiq ata") ishlatilgan.Tog' tepasida tiqilib qolgan.To'fondan keyin insoniyatning yangi avlodining hayoti kemaga o'xshardi.t» bilan boshlangan.Keyinchalik,islom dinining tarqalishi bilan Nuh afsonasi bilan qo'shilgan qadimgi afsonaning yangi versiyasi paydo bo'ldi.Yer-suv nomi haqidagi afsonaviy tushunchaga koʻra, “Qozigʻurt” nomining eng qadimgi (prototurkiy) varianti “Qang'uq-urt” boʻlgan. Bu yerdagi “kang'uq” (kovak,chuqur,gʻor) iborasi: a) “birinchi hayotni yaratgan bachadon, Ulugʻ ona”, “Avesto”, “Kang-diz”dagi “Kangha” tushunchasiga misol boʻla oladi. "Shohnoma" da ko'k turklardan "Otuken'' (Otu-" qang "), Ergenekon (Argi-ene-"qang") afsonaviy toponimlardan,tarixiy Qang'u-Tarban toponimi,kangar,kangarli,qang'li etnonimlaridan. va boshqalar.Ko'rinib turibdiki, bu holda "qang" (kanguk) butun hayotni, typolni saqlaydigan fazoviy xususiyatga ega. Nuhning kemasiga mos keladi; b) "qayiq" degan ma'noni anglatadi ("kanguk" - "qayiq" - "kadzuk" - "qoziq"), bu versiya Nuh kemasiga o'xshaydi. Yozuvlar hatto bahslashmaydi va K. T ning konturi chindan ham ulkan qayiqqa o'xshaydi. Soʻzning ikkinchi komponenti – “urt” soʻzi esa “yer, tugʻilgan joy, muhit, kindik” ma’nolarini bildiradi (umuman, turkcha “jurt – yurt”, “oʻrda – oʻrta”, “yer” soʻzi, “yer”ni nemischa “yordert”, shumercha “eridu”, “oʻrta” soʻzlari bilan solishtirish mumkin. Oʻshanda “Qozigʻurt” soʻzining asl ma’nosi “butun hayot erkin boʻlgan joy (tugʻilgan joy)” yoki “yer” (tugʻilgan joy) boʻlgan. Soʻzning turkiy til asosidagi talqiniga koʻra, K. miloddan avvalgi haqidagi afsona Miloddan avvalgi 2-ming yillikda Volganing narigi qirgʻogʻidan hind-eroniylar qozoq yerlariga kelguniga qadar mahalliy prototurkiy til keng tarqalgan; Zardushtiylik diniy matnlari toʻplami “Avesto”da, keyinchalik esa “Shahnoma” dostonida “ Qangxa /Qangdiz” ajoyib joyni Qozigurt togʻi joylashgan hudud bilan birlashtiradi, degan prototurkiy afsonaviy tushunchasi (Chimkent - Toshkent viloyati). U 1-ming yillikdayoq eron tilining atrof-muhit dunyoqarashiga kirib kelganligini koʻrsatadi. Ba'zi tadqiqotchilar tog', shuningdek, "Rigveda" (Hind-Aryan) toshqinining afsonasi bilan bog'liq; Bu afsonada suv toshqini guvohi boʻlgan Manu nomi va K. Mintaqadagi Mansariy togʻi, Avliyo Mansariy kabi toponimlarning oʻxshashligi bunday fikrga asos boʻldi. K. Tog' hind-oriylarning Volga g'arbidagi dashtlardan hozirgi Hindistonga ko'chish yo'li bo'ylab joylashganligini hisobga olsak,bunday bo'linish mantiqiy ekanligi ayon bo'ladi.Boshqacha aytganda,hind-oriylar suv toshqini haqidagi afsonalarini prototurklardan olib,oʻz talablari asosida oʻzgartirganlar. K. qozoq ogʻzaki adabiyotida.t. Rivoyatda aytilishicha, "Qozig'urtning boshida kema bor edi,nega u avliyo emas edi,boshida yetim qo'zichoq yotardi,Cho'pan ota esa hayvon edi".
Manbalar
uz.wikipedia.org