Qozi Sayyid Bahodirxon ibn Sayyid Ibrohimxo‘ja
Qozi Sayyid Bahodirxon ibn Sayyid Ibrohimxoʻja (oʻzbekcha: Qozi Sayyid Bahodirxon (Baxodirxon) Ibrohimxo'ja o'g'li, Қози Саййид Баҳодирхон; 1860 — 1916) — Oʻzbek qozisi, sayyidi, shariat qozisi, faqih qonun chiqaruvchisi, Miri Arab madrasasida mudarris, Samarqand viloyati (Rossiya imperiyasi) Ishtixon tumani va Ishtixon viloyatining oxirgi qozisi.
Biografiyasi
Qozi Sayyid Bahodirxon ibn Sayid Ibrohimxoʻja 1860-yilda Ishtixon tumanining Safoxoʻja qishlogʻida tugʻilgan boʻlib, u oʻsha paytda XVIII asr oʻrtalaridagi oilaviy anʼanaga koʻra Sayyid-Ishonxoʻja avlodining tarixiy joyi boʻlgan, uning ajdodlari oilasi bilan Sayyid Qaroxoʻja al-Buxoriy deb atashgan, ukasi Sayyid Abdurahmonxoʻja al-Buxoriy va kuyovi Muhammad Safoxoʻja-mudarris bu qishloqqa asos solgan[2]. Bahodirovlar avlodi — sayyid-xoʻjalarning qadimiy avlodlaridan biri boʻlib, shajara daftarida Muhammad paygʻambardan Sayyid Bahodirxonning ajdodlarining 38 avlodi maʼlum. U otasi tomondan Solih Ato (Ota) ibn Amir Hasan ibn Burhoniddin Sulaymon al-Qodiriy al-Buxoriyning avlodi hisoblanadi (uning Sayyid Shamsiddin Umar al-Buxoriy ismli ukasi bor edi, u Sayyid Ota Ahmad Bulakiy Xilvatiy avlodidan boʻlgan Sayyid Ajal Shamsuddinning bobosi hisoblanadi), u esa oʻn birinchi Imom Hasan al-Askariyning ikkinchi oʻgʻli Sulton Saodat amir Sayyid Ali Akbarning bevosita avlodi edi.Boshqa nasl-nasab manbalariga koʻra, Sayyid Ali Akbar — Sayyid Imom Muhammad al-Askariy al-Baajning ikkinchi oʻgʻli boʻlib, u Hasan Askariyning akasi hisoblanadi. Qozi Bahodirxon avlodlarida saqlanayotgan „Nasabnomai sharif“ qoʻlyozmasida oilaning shajarasi haqidagi maʼlumotlar saqlanib qolgan. Sayyid Ali Akbarning mashhur avlodlaridan biri buyuk din arbobi, soʻfiy domla Bahouddin Naqshband nomi bilan ham mashhur boʻlib, „Xoʻjai buzurg“, „Shohi Naqshband“ va Eshon Imlo — buxorolik „oxirgi davr avliyosi“ boʻlib, uni buxoroliklar shunday atashadi, chunki undan keyin boshqa avliyolar boʻlmagan, deb hisoblashadi. Markaziy Osiyo musulmonlari uni oxirgi avliyo deb eʼzozlaydilar.
Otasi Sayyid Ibrohimxoʻja hunarmand, islom ilmidan xabardor mutaxasis, shariat muallimi boʻlgan, oʻgʻliga bolaligidan Islom dinini oʻrgatgan. Sayyid Bahodirxonning bobosi va otasi din ilmi va ajdodlari tarixi boʻyicha keng bilimga ega boʻlgan, kechalari uylarda „Sahih al-Buxoriy“dan turli hadislar aytilgan.
Kichkina Bahodirxon bularning barchasini hayajon bilan tinglar, bolaligidanoq oʻziga singdirardi. 12 yoshida Sayyid Bahodirxon Qur’onni yoddan bilgan. Boshlangʻich taʼlimni ota-bobolarining qishloq madrasasida oladi, madrasadagi barcha kitoblarni qayta oʻqiydi, ota-bobolarining uyda boʻlgan arab, fors va turkiy tillarda yozilgan kitoblarini oʻrganadi.
Buxorodagi Oʻrta Osiyoning mashhur madrasasi Miri Arab madrasasida oʻqishni davom ettirdi. Bu yerda Sayyid Bahodirxon arab va fors tillarini mukammal egallaydi, islom, tarix, falsafa va fiqhni oʻrganadi, Arastu, Suqrot asarlari bilan tanishadi, Naqshbandiy, Yassaviy, Qubro, Ibn Sino kabi donishmandlar ijodini oʻrganadi, Navoiy, Sheroziy va boshqa koʻplab buyuk shoir va faylasuflar sheʼriyatini oʻzlashtiradi. U oʻsha paytda mashhur boʻlgan Miri Arab madrasasida oʻqib, bosh muallim-mudarris boʻlgan.
Ajoyib taʼlim, chuqur bilim Sayyid Bahodirxonga 1895-yilda Ishtixon viloyati qozilik lavozimini egallash imkonini berdi. Miri Arab madrasasi va Safoxoʻja qishlogʻida joylashgan qishloq madrasasida ham dars bergan.
XIX asr oxiriga kelib hanafiy mazhabi tarafdori Eshon Bahodirxon Samarqand viloyatidagi nufuzli faqihlardan biriga aylangan. Islom, shariat, fiqh va naqshbandiya taʼlimotini targʻib qilishda faol ishtirok etgan. 1911-yilda oʻz jamgʻarmasiga Ishtixon markazida shahar bozorining sharqiy tomonida katta xonaqoh qurdirgan. Xonaxonada namoz oʻqish, yigʻinlar va zikr kabi amallar uchun foydalaniladigan masjid, kutubxona, zikrxonlar boʻlgan. Zikrxona atrofida kichik hujralar joylashgan. Ayni paytda xonaqoh oʻrnida „Ishtixon dehqon bozori“ markaziy shahar bozori joylashgan.
Qozi Sayyid Bahodirxon 1916-yil vafotigacha qozilik qilgan. Umrining soʻnggi yillarida oʻzi tugʻilib oʻsgan Ishtixon tumanidagi Safoxoʻja qishlogʻida yashab, Safoxoʻja qabristoniga dafn etilgan.
Oila daraxti (nasabnomasi)
„Nasabnom“ning qadimiy qoʻlyozmalariga muvofiq, Muhammad paygʻambarning ota tarafidagi Qozi Sayyid Bahodirxon ibn Sayyid Ibrohimxoʻjaning shajaralari quyidagicha:
Oilasi va avlodlari
Yana qarang
Manbalar
Adabiyotlar
uz.wikipedia.org