PEN klubi
PEN-klub (inglizcha: PEN International) — turli adabiy janrlarda ijod qiluvchi professional yozuvchilar, shoirlar va jurnalistlarni birlashtirgan inson huquqlari boʻyicha xalqaro nodavlat tashkilot hisoblanadi.
Tarixi
Klubning nomi — PEN — inglizcha „poet“ (shoir), „essayist“ (essechi), „novelist“ (romannavist) so‘zlarining qisqartmasi boʻlib, „PEN“ — pero/ruchka so‘ziga aylangan. Tashkilotdan ko‘zlangan maqsad butun dunyo yozuvchilarining ijodiy hamkorligiga ko‘maklashish va ularni hamda taʼqibga uchragan „so‘z sohiblari“ni qo‘llab-quvvatlash maqsadida birlashtirishdan iborat. Tashkilot hibsga olingan, moliyaviy qiyinchiliklarni boshdan kechirayotgan yoki klub aʼzolari repressiv deb taʼriflagan siyosiy rejimlar taʼsirida „jim“ bo‘lgan yozuvchilarni qo‘llab-quvvatlaydi.
PEN-klub 1921-yil 5-oktabr sanasida Londonda ingliz yozuvchisi Ketrin Emi Douson-Skott va klubning birinchi rahbari bo‘lgan yozuvchi Jon Galsuorsi tashabbusi bilan tashkil etilgan.
PEN klubining boshqaruv organi xalqaro kengash bo‘lib, uning tarkibiga har ikki yilda bir marta qayta saylanadigan prezident, bosh kotib, gʻaznachi va turli mamlakatlardagi PEN markazlari vakili bo‘lgan 7 nafar aʼzo kiradi. PENning hozirgi prezidenti Meksika-Amerika yozuvchisi Jenifer Klement.
PEN International nizomidan: PEN har bir mamlakat ichida va barcha xalqlar o‘rtasida erkin maʼlumot almashish tamoyillarini himoya qiladi, uning aʼzolari o‘zlari mansub bo‘lgan mamlakatda va jamiyatda, shuningdek, butun dunyoda so‘z erkinligining har qanday bostirilishiga qarshi chiqish majburiyatini oladi. PEN matbuot erkinligini qatʼiy himoya qiladi va tinchlik davrida senzuraning o‘zboshimchalik bilan qo‘llanilishiga qarshi kurashadi. PEN aʼzolari yolg‘on nashrlar, ataylab soxtalashtirish va siyosiy va shaxsiy maqsadlarda faktlarni buzib ko‘rsatish kabi erkin matbuotning zararli ko‘rinishlariga qarshi kurashish tarafdori.
Tuzilishi
2010-yil holatiga ko‘ra, klub 101 mamlakatdan 144 ta milliy markazni o‘z ichiga olgan. Milliy markazlar til tamoyili asosida tuziladi. Tashkilot hujjatlariga ko‘ra, PEN klubiga aʼzolik millati, tili, irqi va eʼtiqodidan qatʼi nazar, barcha professional yozuvchilar uchun ochiq. So‘nggi yillarda PEN-klubga nafaqat shoirlar, yozuvchilar va jurnalistlar (essenavistlar), balki tarjimonlar, muharrir va noshirlar — so‘z bilan sohada u yoki bu lavozimda professional ravishda faoliyat yuritayotganlarning barchasi qabul qilingan. Aʼzo bo‘lish qarori PEN Ijroiya qo‘mitasi tomonidan qabul qilinadi. Nizomga ko‘ra, klub faoliyatining asosiy yo‘nalishi yozuvchilar huquqlarini himoya qilish, so‘z va shaxs erkinligi uchun, senzuraga qarshi kurashdan iborat. Nizomning birinchi qoidasi: „O‘z kelib chiqishiga ko‘ra milliy adabiyot chegara bilmaydi“.
Xalqaro PEN klubi doirasida quyidagi qoʻmitalar faoliyat yuritadi: Hibsdagi yozuvchilar (shtab-kvartirasi Londonda), yozuvchi ayollar (Avstraliya), Tarjima va tilshunoslik (Skopye), Surgundagi yozuvchilar (Toronto), „Tinchlik uchun yozuvchilar“ (Lyublyana).
Har yili PEN Yevropa, Osiyo, Afrika va Amerikada — milliy PEN markazlari joylashgan mamlakatlarda navbat bilan jahon kongresslarini o‘tkazadi. 2000-yilda Rossiyada Nobel mukofoti sovrindori Gyunter Grass raisligida birinchi PEN Butunjahon Kongressi bo‘lib o‘tgan.
PEN prezidentlari
Rossiya PEN markazi
Yana qarang
Manbalar
Adabiyot
Havolalar
uz.wikipedia.org