Ozarbayjonda neft sanoati
Ozarbayjonda neft sanoati kuniga qariyb 873,260 barrel (138,837 m) neft va yiliga 29 milliard kubometr gaz ishlab chiqaradi. Ozarbayjon neft sanoatining paydo boʻlgan joylaridan biridir. Uning tarixi neft boyliklari bilan bogʻliq.
Birinchi neft qazib olinishi
1871-yilda oʻsha paytda otkupchina monopolisti boʻlgan etnik arman Ivan Mirzoev birinchi yogʻ derrikasini qurdi. Burgʻulash qoʻlda nasos yordamida ibtidoiy ravishda amalga oshirilgan.
Dastlabki tarix
III—IV asrlarda savdoda neftdan foydalanilganligi toʻgʻrisida dalillar mavjud. Apsheron yarim orolida neft qazib olish tooʻgʻrisidagi maʼlumotlarni koʻpgina arab va fors mualliflarining qoʻlyozmalarida topish mumkin.
Balaxani shahridagi 1593-yildagi yozuv 35 metr chuqurlikda qoʻlda qazilgan quduq haqida xabar beradi.
XVII asrning ikkinchi qismidagi turk olimi va sayohatchisi Evliyya Chelebi „Boku qalʼasi 500 quduq bilan oʻralgan, ulardan oq va qora kislotadan tozalangan yogʻ ishlab chiqarilgan“ deb xabar bergan.
1636-yilda nemis diplomati va sayohatchisi Adam Oleari Elshleger (1603—1671) 30 ta Boku neft qudugʻiga tavsif bergan.
Boku neft sanoatining birinchi batafsil tavsifi 1683-yilda Shvetsiyaning Forsdagi (Eron) elchixonasi kotibi Engelbert Kaempfer tomonidan qilingan.
Inqilobgacha boʻlgan davr
Neft qazib olinish
1898—1901-yillarda Boku AQShdan koʻproq neft qazib oldi. 1901-yilga kelib dunyo neftining yarmi 6 kvadrat mil ichida joylashgan 1900 quduqdan qazib olindi.
Asosiy neft ishlab chiqaruvchi mintaqalar Boku yaqinida Sabunchi, Suraxani va Bibi-Xeybatda joylashgan. XX asr boshlariga qadar Sabunchi viloyati Boku neftining 35 foizini, Bibi-Xeybat mintaqasi 28 foizini, soʻngra Romani va Balaxoniy viloyatlarini ishlab chiqargan. Koʻpgina neft qazib olish dastlabki kunlarda neftni tozalash vositalaridan kelib chiqqan, bu iqtisodiy jihatdan unumli boʻlmagan va ekologik jihatdan zararli jarayon boʻlgan. Biroq, uskunalar yaxshilanishi bilan ishlab chiqarishning umumiy hajmidagi ulushi kamaydi. 1887-yilda qazib olinadigan neftning 42% tashkil etdi, ammo 1890-yilga kelib ularning tarqalishi 10,5% gacha kamaydi.
Mahalliy neft baronlari va xorijiy neft kompaniyalari
Yer osti va burgʻulash
Saqlash va tashish
Inqilob va Sovet respublikasi
Ikkinchi jahon urushi
Urushdan keyingi davr
Manbalar
uz.wikipedia.org