Oyposhsha bibi
Podshoh oyim (Oyposhshoh oyim, Oyposhsha bibi) — ashtarxoniylar oʻzbek sulolasi malikasi. Buxoro xonligi hukmdori Nadr Muhammadxonning (1642—1645) xotini. Buxoro xonligining hukmdorlari — Abdulazizxon va Subhonqulixonlarning onasi hamda Mangʻitlar oʻzbek sulolasi vakillarining amir Haydardan (1800—1826) boshlab barcha Buxoro amirligi hukmdorlarining bibikalonidir. Joʻybori kalon madrasasining donatori. "Oyposhshoh oyim", "Oyposhsha bibi" nomlari bilan ham mashhur boʻlgan.
Malika tarixiy manbalarda „Zamon Xadichasi“, „Davron Fotimasi“ nomlari bilan ham ulugʻlangan.
Kelib chiqishi
Podshoh oyim taxminan 1607-yillarda Buxoroda tugʻilgan. Ota tomondan Joʻyboriylar va ona tarafdan Ashtarxoniylar naslidan edi. Uning otasi Abdurahimxoja joʻyboriylardan Xoja Kalonxojaning (Nosiriddinxoja Saʼdning) 2-oʻgʻli, onasi Bibijon xonim esa, ashtarxoniy Jonibekxonning qizi edi.
Hayoti
Podshoh oyim voyaga yetgach ashtarxoniylardan Nadr Muhammadxonga turmushga chiqadi. Ulardan Abdulazizxon va Subhonqulixonlar dunyoga keladi. Malika nihoyatda maʼrifatli, taqvoli ayol edi. Uning tarix oldidagi xizmatlari hali yetarli tadqiq etilmagan.
Sayyidlar avlodidan boʻlgan Shamsiyabonuning Din Muhammadxonga va Podshoh oyimning Nadr Muhammadxonga turmushga chiqishi sababdan muarrixlar Ashtarxoniylar va Mangʻit hukmdorlarini ham Chingiziy, ham sayyidlar naslidan deb qarashadi.
Bunyodkorlik ishlari
1671-yili Buxoro qalʼasidan tashqarida, Joʻybor mavzesida Podshoh oyim mablagʻlari evaziga Joʻybori kalon madrasasi bunyod etilgan. U Buxorodagi eng nufuzli va dovruqli madrasalardan hisoblanib, "Oyposhsha oyim" madrasasi deb ham nomlangan. Sovetlar davrida madrasa faoliyati toʻxtatilib, undan turli maqsadlarda foydalanilgan. Madrasada 1992-yildan buyon Oʻzbekiston musulmonlari idorasiga qarashli ayol-qizlar oʻrta maxsus islom bilim yurti oʻz faoliyatini olib boryapti.
Oʻlimi va nomining abadiylashtirish
Podshoh oyim 1675/76-yilda olamdan oʻtadi. Qabri Chor Bakr meʼmoriy majmuasida saqlanib qolgan. Tepasiga qora marmartosh qoʻyilgan. Uning qabri joylashgan ziyoratgoh hozir Poshsha oyim dahmasi deb ataladi. U "Podshooyim xazirasi" nomi ostida davlat himoyasiga olingan, Oʻzbekiston moddiy va madaniy meʼrosining koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatiga kiritilgan. Bu yerda uning yana bir qancha yaqinlari dafn etilgan.
Manbalar
Sharhlar
Manbalar
Havolalar
Adabiyotlar
uz.wikipedia.org