Oy daraxti
Oy daraxtlari 1971-yilda Apollon 14 missiyasining qoʻmondonlik moduli uchuvchisi Stuart Roosa tomonidan Oy atrofidagi orbitaga olingan 500 ta urugʻdan oʻstirilgan daraxtlardir. Bu gʻoyani oʻsha paytdagi Amerika Qoʻshma Shtatlar oʻrmon xizmati boshligʻi Ed Cliff tutundan sakrab chiqqan Ruzaga taklif qilgan. Tajriba uchun urugʻlar besh turdagi daraxtdan tanlab olindi: loblolli qaragʻay, chinor, saqich, qizil daraxt va Duglas archasi.
Tarixi
Parvozdan soʻng urugʻlar unib chiqishi uchun Missisipi shtatining Gulfport shahridagi janubiy Forest xizmat stantsiyasiga va Kaliforniyaning Pleyservil shahridagi gʻarbiy stantsiyaga yuboriladi. Deyarli barcha urugʻlar muvaffaqiyatli unib chiqadi va bir necha yil oʻtgach, oʻrmon xizmati 420 ga yaqin koʻchatlarga ega boʻladi. Ulardan baʼzilari yerga ekilib maxsus nazorat sifatida ajratilgan. 40 yildan koʻproq vaqt oʻtgach, ikki toifadagi daraxtlarni oʻrtasida sezilarli farq yoʻq edi. „Oy daraxtlari“ ning aksariyati 1975-1976-yillarda davlat oʻrmon xoʻjaligi tashkilotlariga mamlakatning ikki yuz yillik bayrami doirasida ekish uchun berilgan. Daraxtlar janubiy yoki gʻarbiy turlarga tegishli boʻlganligi sababli, barcha shtatlar daraxtlarni olmagan. Oq uyda Loblolli qaragʻayi ekilgan va daraxtlar Braziliyada, Shveytsariyada ekilib, hattoki imperator Xiroxitoga va boshqalarga sovgʻa qilingan.
Bu urugʻlardan ekilgan koʻplab daraxtlarning joylashuvi oʻnlab yillar davomida nomaʼlum boʻlib kelgan. 1996-yilda uchinchi sinf oʻqituvchisi Joan Goble va uning oʻquvchilari oʻz hududlarida oy daraxti ekanligini koʻrsatadigan taxtali daraxtni topdilar. Ular Gobl NASAga elektron xat yuborib xodim Dave Williamsga murojaat qildi. Uilyams NASAdagi ko‘pchilik hamkasblari qatori ana shu daraxtlarning mavjudligidan bexabar boʻlgan. Williams baʼzi tadqiqotlarni amalga oshirganidan soʻng, bu urugʻlarni kosmosga va uyga ekish uchun Roosa tomonidan amalga oshirilgan dastlabki harakatlar tasvirlangan eski gazetadan baʼzi parchalarini topdi.
Jamoatchilik hissasi
Williams NASAning rasmiy veb-saytiga oʻzining sahifasini joylashtirib, daraxtlarni topishda jamoatchilikdan yordam so‘radi. Sahifada, shuningdek, oy daraxtlarining maʼlum boʻlgan joylashuvi va turlari roʻyxati keltirilgan jadval ham boʻlgan. Williams Amerika Qoʻshma Shtatlari boʻylab odamlardan oy daraxtlari ekanligini tasdiqlovchi plitalar bilan daraxtlarni koʻrganli haqida xabarlarni eshita boshladi. Williams bunday daraxtlar, jumladan, ularning joylashuvi va turlari haqida maʼlumotlar roʻyxatini koʻrsatadigan maʼlumotlar bazasini yaratishni va boshqarishni boshladi. 2011-yilda Wired jurnalida chop etilgan maqolada Williamsning elektron pochta manzili koʻrsatilib, saʼy-harakatlari tasvirlangan va oy daraxtlari haqida mavjud maʼlumotga ega boʻlgan har qanday odamni oʻz sahifasiga yozishga undagan 2022-yil holatiga koʻra, mavjud daraxtlarni aniqlash va joylashtirish boʻyicha say-harakatlar davom ettirililib NASA sahifasi faolligicha qolgan.
2021-yil mart oyiga kelib Qirollik Astronomiya Jamiyati va Buyuk Britaniya Koinot agentligi tashrif bilan Buyuk Britaniyada o‘sishi mumkin bo‘lgan 15 tagacha Oy daraxtini aniqlash uchun jamoatchilikdan yordam so‘radi. 2021-yil aprel oyi holatiga koʻra, Buyuk Britaniyaga kelgan daraxt turlaridan hech biri aniqlanmagan.
Hozirgi harakatlar
Oy daraxti jamgʻarmasi — bu Roosaning qizi Rosemary tomonidan boshqariladigan tashkilot boʻlib, u dunyo boʻylab turli mintaqalarda oy daraxtlarini ekishni oʻz oldiga maqsad qiladi. Jamgʻarma homiyligi asosida va Roosa tomonidan olib borilgan tadqiqotlar natijasiga koʻra urugʻlardan unib chiqqan daraxtlarning asl avlodi orqali yetishtirilgan urugʻlar bilan yangi daraxtlar ekish ishlarini amalga oshiradi.
Joylari
Amerika Qoʻshma Shtatlar
Boshqa mamlakatlarda
Yana qarang
Manbalar
Havolalar
uz.wikipedia.org