Osiyo sheri
Osiyo sheri — bugungi kunda faqat Hindistonda omon qolgan Panthera leo leo populyatsiyasi. XX asrning boshidan beri uning diapazoni Gir milliy bogʻi va Hindistonning Gujarat shtati atrofidagi hududlar bilan cheklangan. Tarixiy jihatdan Osiyo sheri Yaqin Sharqdan Hindiston shimoliga qadar hududlarda keng tarqalgan.
Tavsifi
Osiyo sherining birinchi ilmiy tavsifi 1826-yilda avstriyalik zoolog Iogann N. Meyer tomonidan nashr etilgan va uni Felis leo persicus deb atagan. IUCN Qizil roʻyxatida Iogann N. Meyer Panthera leo persica nomi ostida kam sonli va kichik yashash maydoni tufayli xavf ostida boʻlgan hayvonlar qatoriga kiritilgan. XIX asrgacha Saudiya Arabistoni, sharqiy Turkiya, Eron, Mesopotamiya, Pokiston va Hind daryosining sharqidan Bengaliya va Markaziy Hindistondagi Narmada daryosigacha boʻlgan hududlarda keng tarqalgan.
Populyatsiyasi
Populyatsiya 2010-yildan beri barqaror ravishda oshib bormoqda 2015-yil may oyida 14-Osiyo Sherlarini Roʻyxatga olish 20 000 km ga yaqin hududda oʻtkazildi; sher populyatsiyasi 523 tani tashkil etadi, ulardan 109 tasi erkak, 201 tasi urgʻochi va 213 tasi bolalarni tashkil qiladi. 2017-yil avgust oyida tadqiqotchilar 650 ta yovvoyi sherni hisobga olishdi. 2020-yil iyun oyida Gir oʻrmon hududida 674 ta Osiyo sherlari hisobga olingan, bu 2015-yilgi roʻyxatga olish
koʻrsatkichidan 29 foizga koʻp.
Sher Bengal yoʻlbarsi (P. tigris tigris), hind lepardi (P. pardus fusca), qor leopari (P. uncia) va bulutli lepard (Neofelis nebulosa) bilan birga Hindistonda tugʻilgan beshta panterin mushuklaridan biridir. U
Hind sheri va
Fors sheri sifatida ham tanilgan.
Taksonomiyasi
Felis leo persicus 1826-yilda Iogann N. Meyer tomonidan taklif qilingan ilmiy nom boʻlib, XIX asrda bir qancha zoologlar ilgari P. l.ning sinonimi hisoblanib kelgan Osiyoning boshqa qismlaridagi sher zoologik namunalarini tasvirlab berishgan.
2017-yilda Osiyo sherlari Barbar sherlari namunalari bilan yaqin morfologik va molekulyar genetik oʻxshashliklari tufayli Fors sher arsloniga qoʻshildi. Biroq, bir qancha olimlar Osiyo sherlari sifatida Fors Lion persicadan foydalanishda davom etmoqdalar.
Evolyutsiyasi
Kromer davrida qazilgan Panthera spelaea qazilma qoldiqlari uning Osiyo sherlari bilan chambarchas bogʻliq boʻlmagan genetik jihatdan ajratilgan va juda aniq nasl ekanligini koʻrsatdi. Fotoalbom sher qoldiqlari Gʻarbiy Bengaliyadagi Pleystotsen konlarida topilgan. Batadomba gʻorida qazilgan karnassil qoldiqlari Shri-Lanka sherining Shri-Lankada soʻngi Pleystotsen davrida yashaganligini va taxminan 39 000 yil oldin yoʻq boʻlib ketganligini koʻrsatadi. Deraniyagala bu sherni 1939-yilda tasvirlab bergan.
Filogeneografiya
Butun dunyo miqyosidagi sherlarning mtDNK ketma-ketligiga asoslangan filogeografik tahlil natijalari, shu jumladan Barbar sherlari kabi yoʻq boʻlib ketgan populyatsiyalar, Sahroi Kabirdagi Afrika sherlari barcha zamonaviy sherlar uchun filogenetik asosli ekanligini
koʻrsatadi. Ushbu topilmalar Sharqiy va Janubiy Afrikada boʻlishi ehtimoliy boʻlgan zamonaviy sher evolyutsiyasining afrika turidan kelib chiqishini qoʻllab-quvvatlaydi. Ehtimol, soʻnggi 20 000 yil davomida sherlar u yerdan Gʻarbiy Afrikaga, Sharqiy, Shimoliy Afrikaga va Arabiston yarim orolining chetlari orqali Turkiyaga, janubiy Yevropaga va Shimoliy Hindistonga koʻchib oʻtgan
Kamyob sher turlari
Erkak Osiyo sherining tasdiqlangan rekord umumiy uzunligi(dumi bilan birga) 2.92 m (9 ft 7 in)ni tashkil qiladi. Imperator Jahongir 1620-yillarda 3.10 m (10 ft 2 in) oʻlchamdagi sherni nayzalagan hamda uning ogʻirligi 306 kg (675 lb)ni tashkil etgan. 1841-yilda ingliz sayohatchisi Osten Genri Leyard Eronning Xuziston shahrida ovchilarga hamroh boʻlib, hamrohlaridan biri uni oʻldirishidan oldin „Ram Hormuz tekisligida juda koʻp zarar koʻrgan“ sherni koʻrdi. U uni „gʻayrioddiy katta va juda toʻq jigarrang va tanasining baʼzi qismlari deyarli qora rangda“ deb taʼriflagan. 1935-yilda britaniyalik admiral Pokistonning Kvetta yaqinida qoʻlsiz sherni koʻrganini daʼvo qildi. U shunday deb yozgan edi: "Bu juda katta sher edi, rangi och toʻq sariq edi va aytishim mumkinki, biz uchalamizdan hech kim biz koʻrgan narsalarga zarracha shubha qilmagan edi. Kvettaga yetib borgunimizcha, koʻplab ofitserlar uning kimligi yoki tumanda sher borligi haqida shubha bildirishdi.
Tarqalishi va yashash joyi
Saurashtraning Gir oʻrmoni (maydoni 1,412.1 km (545.2 mi²)) 1965-yilda Osiyo sherlarini saqlash uchun qoʻriqxona deb eʼlon qilingan. Ushbu qoʻriqxona va uning atrofidagi hududlar Osiyo sherilarining yagona yashash joylaridir. 1965-yildan keyin 258.71 km (99.89 mi²) maydonni egallagan inson faoliyatiga ruxsat berilmagan joyda milliy bogʻ tashkil etildi. Atrofdagi qoʻriqxonaga faqat Maldharilar oʻz chorvalarini oʻtlatish uchun olib kelish huquqiga ega.
Yana qarang
Manbalar
uz.wikipedia.org