Orbitalar haqida

Orbita (lotincha: orbita „yoʻl“) — nuqtaga taʼsir qiluvchi kuchlar maydonining maʼlum konfiguratsiyasi uchun maʼlum fazoviy koordinatalar tizimidagi moddiy nuqta harakatining trayektoriyasi. Bu atama Yoxannes Kepler tomonidan „Yangi astronomiya“(1609) kitobida kiritilgan.

Osmon mexanikasida bu massasi ancha katta boʻlgan boshqa jismning tortishish maydonidagi samoviy jismning traektoriyasi (masalan, yulduz sohasidagi sayyoralar, kometalar va asteroidlar) Kelib chiqishi massa markaziga toʻgʻri keladigan toʻrtburchaklar koordinatalar tizimida traektoriya konusning kesimi (doira, ellips, parabola yoki giperbola) shaklida boʻlishi mumkin. Bunday holda, uning fokusi tizimning massa markaziga toʻgʻri keladi.

Kepler orbitalari

Uzoq vaqt davomida sayyoralar dumaloq orbitaga ega boʻlishi kerak deb hisoblangan. Marsning aylana orbitasini topishga boʻlgan uzoq va muvaffaqiyatsiz urinishlardan soʻng, Kepler bu bayonotni rad etdi va keyinchalik Tycho Brahe tomonidan oʻlchov maʼlumotlaridan foydalanib, uchta qonunni ishlab chiqdi (qarang: Kepler qonunlari) jismlarning orbital harakatini tavsiflaydi.

Orbitaning Kepler elementlari:

Bu elementlar shakli (elliptik, parabolik yoki giperbolik) boʻlishidan qatʼiy nazar, orbitani oʻziga xos tarzda belgilaydi. Asosiy koordinata tekisligi ekliptika tekisligi, galaktika tekisligi, Yer ekvatorining tekisligi va boshqalar boʻlishi mumkin. Keyin orbita elementlari tanlangan tekislikka nisbatan beriladi.

Tasniflash

Orbitaning markaziy harakati boʻylab

Geosentrik orbitaning balandligi boʻyicha

Orbital ekssentrisiteti

Orbital moyillik

Orbitaning markaziy qismi bilan orbitaning sinxronligiga koʻra

Orbital harakat yoʻnalishi boʻyicha

Orbitaning vazifasiga koʻra

Bundan tashqari, kosmik kemalar uchun yopiq va ochiq orbitalarga boʻlinish ham mavjud.

Manbalar

Havolalar

uz.wikipedia.org