Orbital davr
Orbital davr — ma'lum bir astronomik obyekt boshqa obyekt atrofida bir orbitani aylanib chiqishi uchun ketadigan vaqt miqdori. Astronomiyada bu odatda Quyosh atrofida aylanadigan sayyoralar yoki asteroidlarga, sayyoralar orbitasidagi yo'ldoshlarga, boshqa yulduzlar orbitasidagi ekzosayyoralarga yoki qo'shaloq yulduzlarga nisbatan qo'llaniladi.
Umuman samoviy jismlar uchun yulduz davri (yulduz yili) bir jismning birlamchi jism atrofida, masalan,Yerning Quyosh atrofida, osmonda proyeksiyalangan qo'zg'almas yulduzlarga nisbatan 360° aylanishi bilan aniqlanadigan orbital davr deb ataladi. Orbital davrlarni bir necha usul bilan aniqlash mumkin.
Astronomiyadagi davrlar qulay tarzda turli vaqt birliklarida, ko'pincha soatlar, kunlar yoki yillar bilan ifodalanadi. Ular, shuningdek, boshqa samoviy jismlarning kichik murakkab tashqi tortishish ta'siridan kelib chiqadigan turli xil maxsus astronomik ta'riflar ostida ham aniqlanishi mumkin. Bunday o'zgarishlar, shuningdek, ikkita astronomik jism (barisentr) o'rtasida tortishish markazining haqiqiy joylashuvi, boshqa sayyoralar yoki jismlar tomonidan buzilishlar, orbital rezonans, umumiy nisbiylik nazariyasi va boshqalarni o'z ichiga oladi. Ko'pchilik aniq pozitsion kuzatuvlar yordamida samoviy mexanikadan foydalangan holda batafsil murakkab astronomik nazariyalar tomonidan tekshiriladi.
Tegishli davrlar
Obyektlarning orbitalari bilan bog'liq ko'plab davrlar mavjud, ularning har biri ko'pincha astronomiya va astrofizikaning turli sohalarida qo'llaniladi, ayniqsa ularni aylanish davrlari kabi boshqa aylanish davrlari bilan aralashtirib yubormaslik kerak. Ba'zi umumiy orbitalarga misollar keltiraylik:
Markaziy jism atrofida aylanish
Keplerning uchinchi qonuniga ko'ra , aylana yoki elliptik orbita bo'ylab bir-birini aylanib yuruvchi ikki nuqta massasining orbital davri T:
T
=
2
π
a
3
μ
{\displaystyle T=2\pi {\sqrt {\frac {a^{3}}{\mu }}}}
Bu yerda:
Berilgan yarim katta o'qi bo'lgan barcha ellipslar uchun ekssentriklikdan qat'i nazar, orbital davri bir xil bo'ladi.
Manbalar
uz.wikipedia.org