Oq qalpoqli albatros
Oq qalpoqli albatros yoki
Uyatchan albatros (lotincha: Thalassarche cauta) — Hind okeanining janubidagi Tasmaniya (Avstraliya) qirgʻoqlari yaqinidagi uchta tanho orollarda oʻrta kattalikdagi albatroslar turi. Shu bilan birga, ushbu qushlar, masalan, Janubiy Afrika va AQSh qirgʻoqlaridan uzoq masofalarda ham kuzatilgan. Bu Avstraliya uchun yagona endemik albatros hisoblanadi. Qushlarning umr koʻrish davomiyligi taxminan 60 yil. 2020-yil iyun holatiga koʻra, bu tur Avstraliyada “Yoʻqolib ketish xavfi ostida” roʻyxatiga kiritilgan. 15 000 juft albatros qolgan deb taxmin qilinadi.
Baʼzi rasmiylar bu turni Uyatchan albatros deb atashadi.
Tavsif
Oq qalpoqli albatrosning oʻrtacha uzunligi 90–99 sm, qanotlari kengligi 220–256 sm va vazni 4,1 kg ni tashkil qiladi. Xuddi shunday kattalikdagi qardosh turlari, Salvin albatros bilan bir qatorda, bu tur mollymawk yoki kichik albatroslarning eng kattasi hisoblanadi. Bu qora, oq va shifer-kulrang qush. Voyaga yetganlarning oq peshonasi va tojlari bor, u pastki qismida toʻq qosh va och kulrang yuz bilan chegaralangan. Uning dumi va yuqori qanoti kulrang-qora, qolganlari oq rangda. Uning tumshugʻi kulrang-sariq rangda boʻlib, koʻzga koʻringan sariq uchi bor.
Xulq-atvor
Oziqlanish
Oq qalpoqli albatros suv yuzasida va suvga shoʻngʻib yemish topib oziqlanadi. Uning 5 m chuqurlikka shoʻngʻiganligi qayd etilgan. Ular asosan baliqlar, boshoyoqli mollyuskalar, qisqichbaqasimonlar va oʻlaksalar bilan oziqlanadi.
Koʻpayish
Oq qalpoqli albatros toshli orollarda koʻpayadi va tuproq, oʻt va ildizlardan tepalik uyalarini quradi. Ular sentyabr oyining ikkinchi yarmida bitta tuxum qo‘yadi.
Parvoz chidamliligi
Ba'zi oq qalpoqli albatroslar 24 soatda 1000 kilometr (620 mil) masofani uchib oʻta oladilar.
Areal va yashash joyi
Oq qalpoqli albatros Avstraliyaning endemik selektsioneri boʻlib, u Hind okeanining janubidagi Tasmaniya yaqinidagi uchta orol koloniyalarida koʻpayadi: Albatros oroli, Pedra Branka va Mewstone. Bu Avstraliya uchun yagona endemik albatros hisoblanadi.
Voyaga yetmagan qushlar Janubiy Afrikagacha uchib ketishlari maʼlum, aks holda, nasldor boʻlmagan qushlarni janubiy okeanlarda uchratish mumkin, ammo ularning boshqa turlarga oʻxshashligi tufayli oʻziga xos xususiyatlarni aniqlash qiyin. Baʼzan Amerika Qoʻshma Shtatlarining Tinch okeani sohillarida joylashadi.
Turlarni himoya qilish
IUCN bu turni xavf ostida qolganlar qatoriga kiritadi, tarqalish diapazoni 23 900 000 km. 2007-yilgi hisob-kitoblarga koʻra, ularning populyatsiyasi Albatros orolida 5100 juft, Pedra Brankada 270 juft va Mewstoneda 7380 juft boʻlgan 25 500 nasldor qushdan iborat edi. Tarixiy jihatdan, ular patlari uchun ovlangan va 1909-yilga kelib Albatros orolida atigi 300 juft qolgan.
Bugungi kunda baliq ovlash hali ham bu turga ta'sir qiladi, ammo bu tahdidga qaramay, ularning soni saqlanib qolindi. Ular, shuningdek, Albatros orolida parranda chechak kasalligiga chalingan, bu ularning soniga ozgina taʼsir qilgan.
2020-yil iyun oyida Avstraliya hukumati 1999-yildagi „Atrof-muhitni muhofaza qilish va biologik xilma-xillikni saqlash to‘g‘risida“gi qonunga muvofiq qushning maqomini „zaif“dan „yo‘qolib ketish xavfi ostidagi“ga o‘zgartirdi.
Qushni faqat Albatros orolida kuzatish mumkin, chunki qolgan ikkita orolga kirish imkoni yoʻq, ammo 15 000 juft oq qalpoqli albatros qolgan deb taxmin qilinadi.
Avstraliyada bu qushlar maʼlumotlar bazalarida va baʼzi qonun hujjatlarida Diomedea cauta, Diomedea cauta cauta yoki Thalassarche cauta cauta kabi koʻrinishlarda keladi.
Manbalar
Adabiyotlar
Havolalar
uz.wikipedia.org