Olomon psixologiyasi
Olomon psixologiyasi ijtimoiy psixologiyaning bir tarmogʻi boʻlib, odamlar guruhlari xatti-harakatlarini va guruhlarning xatti-harakatlari va shaxslarning xatti-harakatlari oʻrtasidagi farqlarni oʻrganadi.
Psixologiyada olomon deganda aniq maqsadga ega boʻlmagan, aʼzolari oʻxshash hissiy holat va diqqat ob’ektlariga ega boʻlgan odamlarning vaqtinchalik toʻplanishi tushuniladi. Psixologiya nuqtai nazaridan olomonning ajoyib xususiyatlaridan biri shundaki, har qanday individuallik olomondan ajralgan holda, qanchalik bilimli va aqlli boʻlmasin, olomonga qorishib ketadi.
Tarix odamlarning katta guruhlari odatiy mexanizmlarni chetlab oʻtib, dramatik va kutilmagan ijtimoiy oʻzgarishlarni amalga oshirishga qodir boʻlgan koʻplab misollarni biladi. Bunday hodisalar koʻpincha nizolarga olib keladi. Olomon psixologiyasini tushuntirish uchun olimlar bir nechta turli nazariyalarni ishlab chiqqanlar.
Olomonning turlari
Olomon faollikka (olomonning oʻzi) yoki ishtirokchilarning passivligiga (ommaviy, tomoshabin) qarab boʻlinishi mumkin. Olomon ishtirokchilarning dominant xulq-atvoriga va nazorat qilinishiga qarab tasniflanadi.
Muntazamlik
Tadqiqotchilar oʻrtasida yakdil fikr yoʻqligiga qaramay, olomonning xususiyatlariga koʻpincha quyidagilar kiradi:
Gustav Lebon olomonning maʼnaviy birligini infeksiya mexanizmi — yuqumli kasallik kabi taʼsirning bir aʼzodan ikkinchisiga mexanik tarqalishi bilan izohlagan. Stenli Milgram va Toch kabi boshqa tadqiqotchilar olomonning koʻrinadigan ruhiy bir xilligi ham konvergentsiya mexanizmiga bogʻliq boʻlishi mumkinligini taʼkidladilar: xuddi shunday fikrlaydigan va his qiladigan shaxslar bir joyga toʻplanib, olomonni tashkil qiladilar. Shunday qilib, bir xillik olomonga tegishli boʻlishdan koʻra oldinroq boʻladi. Olomonning hissiy va mantiqsiz tabiatini ikkita mexanizm tushuntiradi:
Olomon psixologiyasi nazariyalari
Karl Jung kollektiv ongsizlikning asosiy tushunchalarini yaratdi. Olomon psixologiyasi boʻyicha boshqa taniqli tadqiqotchilari — Gustav Lebon, Wilfred Trotter, Gabriel Tarde, Zigmund Freyd, Elias Canetti .
Klassik nazariyalar
Zigmund Freydning olomon psixologiyasi haqidagi asosiy gʻoyasi olomondagi odamlar individual fikrlaydigan odamlardan farqli ravishda harakat qilishlari haqidagi gipotezadir. Bir guruh odamlarning aqli jamoaviy aqlga birlashadi. Natijada guruhning har bir aʼzosining ishtiyoqi kuchayadi va olomon ichida harakat qilganda bir kishining manfaatlari oʻzi uchun ahamiyatsiz boʻlib qoladi.
Olomondagi shaxsning ruhiy holati quyidagi omillar taʼsirining keskin kuchayishi bilan tavsiflanadi :
Gustav Lebon olomonning ruhini shunday tavsiflagan:
Yana qarang
Manbalar
uz.wikipedia.org