Oleg Kononenko
Oleg Dmitriyevich Kononenko (ruscha: Олег Дмитриевич Кононенко; turkmancha: Oleg Dmitriýewiç Kononenko; 1964-yil 21-iyunda Turkmanistonda tugʻilgan) — Turkmaniston SSRdan kelgan rus kosmonavti. U Xalqaro kosmik stansiyaga toʻrt marta uchgan: "Soyuz TMA-12" bortida 17 -ekspeditsiyada bort muhandisi sifatida, 30 -ekspeditsiyada bort muhandisi va "Soyuz TMA-03M" bortida 31-ekspeditsiya komandiri sifatida, 44 -ekspeditsiyada bort muhandisi va Soyuz TMA-17M bortida 45-ekspeditsiya va Soyuz MS-11 bortida 58-va 59-ekspeditsiya komandiri sifatida. Kononenko XKSga toʻrtta uzoq davom etgan parvozi davomida orbitada 736 kundan ortiq vaqt toʻplagan.
Shaxsiy hayoti va martaba
Oleg Kononenko 1964-yil 21-iyunda Turkmaniston SSRning Chorjou shahrida (hozirgi Turkmanobod, Turkmaniston) oddiy oilada tugʻilgan. Uning otasi Dmitriy Ivanovich Kononenko yuk tashish kompaniyasida haydovchi boʻlib ishlagan, onasi Taisiya Stepanovna Churakova Turkmanobod aeroportida aloqa operatori boʻlgan. Kononenko Turkmanobod shahridagi 15-sonli oʻrta maktabni tamomlagan, u yerda turkman tili fanidan a'lo baholar olgan.
Ta'lim
Maktabdan keyin Oleg Kononenko birinchi marta Xarkov aviatsiya institutiga kira olmadi. U uyga qaytib keldi. Bir yil Turkmanobod aeroporti aviatsiya texnik bazasining asbob-uskunalar sexida ishladi. Ikkinchi urinish muvaffaqiyatli boʻldi. Kononenko 1988-yilda N.E.Jukovskiy nomidagi Xarkov aviatsiya institutini muhandis-mexanik mutaxassisligi boʻyicha tamomlagan.
Tajriba
O'qishni tugatgandan soʻng Kononenko faoliyatini Rossiya kosmik agentligining Kuybishevdagi TsSKB-Progress markaziy ixtisoslashtirilgan konstruktorlik byurosida muhandislikdan boshlab, yetakchi muhandis-konstruktorgacha boʻlgan yoʻlni bosib oʻtdi. Uning mas'uliyatiga tizimni loyihalash, tahlil qilish va kosmik kemalarning elektr energiya tizimlarini ishlab chiqish kabilar kiradi.
Kosmonavt faoliyati
1996-yil 29-martda Oleg Idoralararo qoʻmita tomonidan kosmonavtlikka nomzod sifatida tanlandi va 1996-yil iyunidan 1998-yil martigacha Gagarin nomidagi Kosmonavtlarni tayyorlash markazida tayyorlovdan oʻtdi va 1998-yil 20-martda u Idoralararo malaka komissiyasining sinov kosmonavti unvoniga sazovor boʻldi. 1998-yil oktyabr oyida u Xalqaro kosmik stantsiya (XKS) dasturi uchun tanlangan kosmonavtlar guruhi tarkibida mashgʻulotlarni boshladi.
2001-yil dekabridan 2002-yil apreligacha Kononenko uchinchi ISS tashrif buyuruvchi ekipaji uchun Soyuz TM-34 kemasining zaxira bort muhandisi sifatida oʻqidi. 2002-yil martidan 2004-yil fevraligacha u "Soyuz TMA" kemasi va 9-11-ekspeditsiyaning asosiy ekipajlari uchun bort muhandisi sifatida oʻqigan. 2004-yil martidan 2006-yil martigacha u ISS dasturi uchun tanlangan kosmonavtlar guruhi tarkibida tayyorgarlikdan oʻtdi. 2006-yil mart oyida Kononenko "Soyuz TMA-12" kemasi va Ekspeditsiya 17 ekipaji uchun bort muhandisi sifatida oʻqishni boshladi.
Ekspeditsiya 17
Kononenko Xalqaro kosmik stansiyaga ekspeditsiya-17 missiyasida ham, uni u yerga olib borgan Soyuz TMA-12 missiyasida ham bort muhandisi boʻlgan. Ekipaj 2008-yil 8-aprelda uchirilgan va 2008-yil 24-oktyabrda qaytib kelgan. Kononenko koinotda 199 kun oʻtkazdi.
Kononenko 17-ekspeditsiya komandiri Sergey Volkov va kosmik parvoz ishtirokchisi Richard Garriott (2008-yil 12-oktyabrda 18-ekspeditsiya ekipaji bilan Soyuz TMA-13 bortida ISSga uchirilgan) bilan Yerga qaytib keldi. Ular Qozogʻistonning Arkalik shahridan 55 mil shimolga soat 23:37da qoʻndi. Ular vertolyotda Boyqoʻngʻir kosmodromiga yetkazildi, soʻngra Moskvadagi Zvezdniy Gorodok (Yulduzli shahar)ga joʻnadi.
Ekspeditsiya 30/31
2011-yil 21-dekabrda Kononenko André Kuipers va Donald Pettit bilan birgalikda 30-ekspeditsiya ekipajiga qoʻshilish uchun Xalqaro kosmik stansiyaga uchdi. U oʻzining ekipaj aʼzolari bilan birga 23-dekabrda kosmik stansiyaga yetib keldi. Ular 2012-yil 1-iyulda Yerga qaytishdi
Kosmik yurishlar
Kononenko 2008-yilning 10-iyulida XKSning Pirs oʻrnatish boʻlimidan kosmosga chiqqanida oʻzining birinchi koinot sayohatini amalga oshirdi. U kosmonavt Volkov bilan "Soyuz TMA-12" kosmik kemasini koʻzdan kechirdi va undan piro murvatni oldi. Bu kosmik yurish 6 soat 18 daqiqa davom etdi.
2008-yil 15-iyulda Kononenko oʻzining ikkinchi kosmik yurishini oʻtkazish uchun yana Pirsdan tashqariga chiqdi. Kononenko va Volkov bitta tajribani oʻrnatdilar va boshqasini olishdi. Shuningdek, ular stansiyaning tashqi koʻrinishini jihozlashda davom etishdi, jumladan Zvezda xizmat moduliga oʻrnatish nishonini oʻrnatishdi. Kosmosga chiqish Rossiyaning Orlan kostyumlarida boʻldi. Kononenko koʻk chiziqli Orlan kostyumida edi. Kosmosga chiqish 5 soat 54 daqiqa davom etdi.
2012-yil 12-fevralda Kononenko va uning hamkasbi kosmonavt Anton Shkaplerov XKS tashqarisida olti soatlik koinot sayohatini oʻtkazishdi. Ular Zvezda xizmat koʻrsatish moduliga uni mikrometeoroid orbital qoldiqlaridan himoya qilish uchun qalqonlarni oʻrnatdilar va Strela 1 kranini Pirs oʻrnatish boʻlimidan Poisk Mini tadqiqot moduliga (MRM-2) oʻtkazdilar. Ikki kosmonavt, shuningdek, Pirs oʻrnatish boʻlinmasida kosmik sayohatchilar tomonidan foydalaniladigan zinapoyaga dastgohlar oʻrnatdilar. Yana bir eski vazifa sifatida ular Poisk Mini tadqiqot modulida Vynoslivost deb nomlangan tajribani oʻrnatdilar. Vynoslivost yoki "Endurance" eksperimentining bir qismi sifatida Poisk moduli yuzasida ikkita laganda metall namunalari qoldiriladi.
Ekspeditsiya 44/45
2015-yil 22-iyulda Kononenko Soyuz-TMA-17M kemasida NASA astronavti Kjell Lindgren va Yaponiya aerokosmik tadqiqotlar agentligidan (JAXA) Kimiya Yui bilan birgalikda Soyuz qoʻmondoni sifatida Xalqaro kosmik stansiyaga uchirildi. Ular Xalqaro kosmik stansiyada 44- va 45 -ekspeditsiya aʼzolari sifatida 5 oy vaqt oʻtkazdilar. Uchlik 2015-yil 11-dekabrda “Soyuz TMA-17M” bortida Qozogʻiston dashtiga eson-omon qoʻnishdi. Ular kamdan-kam uchraydigan holat, ya'ni tunda Yerga qaytib kelishdi. Kononenko uchinchi missiyasida koinotda 142 kun oʻtkazdi.
Ekspeditsiya 58/59
Kononenko 2018-yil 3-dekabrda “Soyuz MS-11” ning “Soyuz” qoʻmondoni sifatida toʻrtinchi marta XKS tomon uchdi. Dastlab u 58-ekspeditsiyada bort muhandisi va 59-ekspeditsiyada komandir sifatida xizmat qilishi rejalashtirilgan edi. 2018-yil 11-oktyabrda “Soyuz MS-10” uchirilmaganligi sababli, 58-ekspeditsiyaning asl qoʻmondoni Aleksey Ovchinin stansiya bortida emas edi. Shuning uchun Kononenko 58-ekspeditsiya va 59-ekspeditsiyaga qoʻmondonlik qildi. 58-ekspeditsiya 2018-yil 20-dekabrda "Soyuz MS-09"ning joʻnab ketishi bilan boshlandi. Kononenko va ekipaj aʼzolari Enn Makkleyn va Devid Sen-Jak 2019-yil 24-iyun kuni koinotda 203 kun 15 soat 16 daqiqa vaqt oʻtkazgandan soʻng Yerga qaytishdi.
Kononenko ona vatani - Turkmanistonda boʻlganini doimo iliqlik bilan eslaydi. 2018-yilning 31-dekabr kuni Kononenko Turkmaniston bayrogʻini va XKSdan Gurbanguli Berdimuhamedovning “Turkmaniston – Buyuk Ipak yoʻlining yuragi” kitobini koʻrsatdi va barcha Turkmaniston fuqarolarini orbitadan Yangi yil bilan tabrikladi. Shuningdek, kosmonavt oʻzi tugʻilib oʻsgan yurtga nisbatan alohida tuygʻulari borligini, uning yutuqlaridan gʻururlanib, quvonishini ta’kidladi.
Kelajak rejalar
2020-yil iyun oyida Kononenko 2022-yil oxirida XKSga qaytishi kutilayotganini e'lon qildi. Ushbu missiya odatdagidek 180 kun davom etadi deb faraz qilsak, Kononenko koinotda jami 916 kun boʻlib, Gennadiy Padalkaning joriy rekordidan (878 kun) oshib ketadi.
Shaxsiy hayot
Kononenko voleybol boʻyicha ixtisoslashtirilgan maktabda tahsil olgan. Turkmaniston yoshlar terma jamoasining sobiq a'zosi.
U Tatyana Mixaylovna Kononenkoga (Yurieva) uylangan. Ularning oʻgʻli Andrey Olegovich Kononenko va qizi Alisa Olegovna Kononenko bor. Oleg oʻqishni va jamoaviy sportni yaxshi koʻradi.
Mukofotlar
Manbalar
uz.wikipedia.org